Sunday, September 28, 2014

Блузирање (155-185)



(прва кавадаречка колумна)

“За слободата на народот свој“
(Споменик на револуцијата – Градски плоштад Кавадарци)

Несреќите не доаѓаат сами, особено сообраќајните несреќи. Кавадарци трагично загуби млад живот, а за тоа само по неколку објавени редови во медиумите. И што? Ништо. Сите ќе заборавиме на настанот по некое време, некрологот ќе избледее и падне, само семејството ќе ја живее својата тага. Кога би било ова општество барем во близина на нормалата, медиумите би кревале врева до небото, би анализирале, би повикале релевантни (иако ретки) стручни лица кои би предложиле решение, институциите на системот би функционирале 24 часа на ден, би паѓале оставки од срам или (не)одговорност, а сите заедно би си ја “чукнале црпката“ – што тоа со нас не е во ред?! Да не ни е потребно масовно психијатриско преиспитување?! А?
И ете не таму, каде што сме секојдневно. Изгледа сме во ера на некакво недоквакано превентивно делување?! А бе ај не заебавај, ами од превентивноста дојдовме до дереџе од кое ништо не може да не извади, освен дебели промени во делувањето на поголемиот дел на системот, а со тоа и на “граѓанството“ кое несанкционирано од никого, ни се качува на главата (силува, убива, прави тешки сообраќајни злодела, краде, узурпира...) заедно со оние кои се избрани и поставени и според законите кои сами ги носат – би требало да бидат стабилност и просперитет на оваа држава. И така едно 23 – 24 години, години низ кои се изнасведочивме на глупости, арамилак, назадување и себепромовирање, се некои нешта како пример за тоа како не треба да функционира едно нормално општество. Секако дека пред себе, во еден мал град како Кавадарци и во лице ги гледаме таквите “примероци“, седиме до нив и со нив по кафеаните, им гледаме во тилот на претставите, изложбите и концертите, тивко ги озборуваме и ги оставаме да дембелеат, очекувајќи дека еден ден ќе пукнат од дембелеење. И види мајката, тие не само што не пукаат, туку се котат и уште поцврсто ни стојат на главата и притискаат, ни серат врз неа, ни се кезат на маката, ама ете уште не е дојден денот за “камата и кубурот“, па си молчиме. И се така додека не дојде денот за заминување (на седми реон или џенем, сеедно), та некој друг да ја тегне маката, па можеби тој ќе има храброст да викне и да ја спотера мајчината. Оти, општествена одговорност не е да не креваш прашина, туку да кренеш бааѓи прашина и после тоа да подзаметеш и да ја фрлиш сосе насобраното ѓубре на депонија и дебело да го затрупаш – од хигиенски и здраворазумски причини.
По подолго време ми дојде да ве прашам – кога последен пат сте биле на изложба, театарска претстава, концерт, во библиотека, кога последен пат сте купиле книга? (Нема? Има, има...) Ама ете не ве прашувам, оти го знам одговорот. Не е поволен за вас. Најверојатно, на повеќето од вас сигурно ни малку не ви е лесно, особено што годинава не можете да пристигнете на сите концерти низ државата на вашите омилени турбо фолк тралалајки. Ама што ви е гајле, ете таканаречените национални телевизии (освен владините реклами од сабајле до сабајле) започнаа и директно да ги пренесуваат. Макар што тоа мене ми личи на директен пренос на нашата мизерија и тоа во троа поголема количина. Гледано локално, тоа би значело – вие си знаете.
П.С. Есен е, а со неа некои нешта пресликани од изминатите години. Пинџур, грозјебрање, вадење зимска гардероба, ќебиња и јоргани. Тивко поминува и годинашната берба на грозје, претивко. А продуктите на Градскиот пазар скапи, та прескапи. И што сега блузеру? Ништо посебно. Во град во кој во еден куп трафики доаѓаат (вкупно) само два примероци од број на стрипот “Алан Форд“ и во кој уличното осветлувањето во центарот и на Градскиот плоштад се вклучува два часа по стемнување – се е исто ко‘ и лани.

By
Марјан Т.
Бул.“Џон Ленон“ 3
Кавадарци

Thursday, September 18, 2014

Блузирање (154-184)



(прва кавадаречка колумна)
Деновиве често го слушам Џони Кеш (Johnny Cash). Ми доаѓа така понекогаш. Да слушам добра музика. Не оти некому му е гајле, ама слободата нема цена, па макар и во слушањето музика. Го правам тоа (слушам добра музика по свој избор), особено кога некој по директива сака да ми наметне едноумие. Па ете ме со нова енергија, прочистен од наметнатите “музички дејствија“, каде се фаќам за “перото“ и одам понатаму во бескрајот на чудното кавадаречко секојдневие.
Инаку, Кавадарци има нови сообраќајни патокази. Секако дека тоа бааѓи ќе помогне во снаоѓањето низ градот, особено на патниците намерници, но и за локалните бесни “оператори“ на моторни возила чија сообраќајна писменост достига до првата бандера или контејнер. Секако дека сега, ако не друго ќе знаеме на која улица има најмногу неправилно паркирани возила, та можеби на некој одговорен за тоа и ќе му текне, па ќе започне да ги санкционира арогантните сторители, а не само да делува превентивно (не заебавај!) и да дели флаери во “успешните превентивни акции“?! Ете, секојдневно сум сведок на екстремната сообраќајната некултура особено на “Илинденска“ (за време на сообраќајниот шпиц се врши дотур на роба во локалите, паркирани возила на сред улица и пешачки премини со нагласок на “газдите“ на таму лоцираните локали, паркирани мотори на сред тротоари...) и “7-ми Септември (паркирање на автобуска и такси постојка, кога ретките совесни возачи ќе застанат на пешачки - зад нив десетици рурални возачки будалетинки свират и пцујат, да не ги спомнувам пак пазарните денови...).
И додека откупната цена на грозјето годинава е на ниво на ланската (и покрај преполовениот род), на градскиот пазар цените заминати “до небото“. Му доаѓа годинава зимницата да ја набавиме по маркетите, оти прекупците на кавадаречкиот пазар најверојатно решиле “мас‘та“ да ни ја извадат за доматите кои личат на пластика, за пиперките кои се “капат“ штом ги донесеш дома, за бананите кои имаат вкус и мирис на пет видови овошје и зеленчук (само не на банана), за струмичките кикиритки набавени некаде во “недоѓија“ и слични пазарџиски “матаркуки“. И тоа во период кога економијата “е во подем“, кога платите на администрацијата по седум години конечно одат нагоре (4% = две тегли пинџур). Белки во овој општомакедонски економски подем, на најголемиот вработувач во Кавадарци конечно ќе му киниса, па на халите (во кои илјадници вработени немаат храброст да формираат синдикат) ќе осамне називот на фирмата, а не фабриката да личи на голи хангари или уште полошо на “пластеници“ во кои се одгледува расад за разно – разни градинарски култури. Не верувам дека во матичната земја на “најголемиот вработувач “ во Кавадарци воопшто и помислуваат на такво нешто – на таинствено лоцирање на дел од мултинационална корпорација. Ќе да е некоја тукашна ујдурма Еј, илјадници луѓе се во прашање!
Не дека Кавадарци е најлошото место за живеење на овој бели свет. Не дека не може да биде подобро. Арно ама, рекордната бројка на возила донесени од државите каде тие истите имаат забрана за користење (најверојатно нешто лошо ќе да е со нив) не е мерило за економскиот подем, не е мерило ниту подзаборавениот (страотно) голем еколошки проблем, не е мерило ниту енормната бројка на засекогаш заминати убави луѓе од овој град во некои нови татковини. Патриотизмот се мери малку поинаку, не со мегадецибели турбо фолк! Арно ама - “Џабе везеш блузеру, каа се ти стое у подрумот“.
П.С. Годинава големи турнеи низ светот имаат прекалени рок групи, меѓу нив Kiss и Def Leppard (и двата бенда тераат јубилеј 40 години), Motley Crue се на голема турнеја, па дури и легендарните The Who се решија да направат турнеја по повод 50 години од формирањето на бендот. The Rolling Stones од издавањето на последниот (?!) албум не се симнати од светските сцени (а концертно се активни над 50 години). Од балканските бендови меѓу другите на турнеја се Disciplina Kichme, Psihomodo Pop, Obojeni Program, Darkwood Dub, Dza ili Bu и Parni Valjak. Од македонските рок бендови никој не е на турнеја. Повеќето од нив (ад – хок) свират на манифестациите кои се организираат по речиси секое село или град низ Македонија. Се разбира – ако ги повикаат!
By
Марјан Т.
Бул.“Џон Ленон“ 3
Кавадарци

Saturday, September 13, 2014

Блузирање (153-183)



(прва кавадаречка колумна)
Уште едно лето е зад нас. За некој ден и календарски ќе замине. Сезоната на подготовка на зимницата е во ек, градот мириса на печени “ќушки“ и свежо пржен пинџур. Грозјето наголемо се прибира, казаните за ракија се подготвени, комињето врие, се мијат бочвите, “миризбите“ се измешани – доаѓа есен во Кавадарци. Ете, поминаа и гроздоберските чествувања, па како за кого, може некој и ќе се сеќава до наредната година. Остана ст(р)авот дека музичкиот дел на главната манифестација е премногу сличен на разно – разните “големи  манифестациии“ кои ги има во секое село и град низ државата. Турбо фолкот носел народ, па му се препуштивме со отворени раце (“Пу, да ти ибам рацете“). А баш имавме фин повод градски да се “распиштолиме“, оти “Тиквешки гроздобер“ наполни пеесет години. Му ги дувнавме свеќите, му испукавме огномет, па му се свртевме на скарите, неоти кавадаречкото секојдневие после тоа ќе се претвори во нешто друго, та ќе му ја мислиме кој, што и како ни дошол или не на гости. Ние не му ја мислиме (ниту пак тоа некој го санкционира) за паркираните возила на пешачки и на сред улица, за истуреното комиње таму каде не му е местото, за неколкумина “разулавени“ моторџии кои по цели ноќи ги “вријат“ тоа (ѓоамити моќните) машини, та ќе му ја мислиме зошто некој го смести концертот на Дадо Топиќ меѓу субвенциониратите хип хопери кои не се ни потрудија да го скријат плејбекот. И незнам зошто сте изненадени кому годинава е доделено највисокото општинско признание, наградата “7-ми Септември“?!
Друго ми беше зборот. Далечната 1980 година, ова време, беше завршен уште еден “Тиквешки гроздобер“. Десетици илјади посетители од страна (сеуште ненадмината бројка) беа заминати, со себе носејќи ја приказната за Кавадарци, со полни куфери сувенири, полни багажи вино и грозје, најадени и напоени (со вино кое се точеше бесплатно директно од цистерните на тогашниот Агрокомбинат “Тиквеш“). Интересно е тоа што таа година умре Маршалот (за многумина како уште да е жив?!), па никому од тогашните властодршци не му текна да ја укине манифестацијата посветена на грозјето и виното, за да до ден денес да се мотаат низ градот разни “приказни“ зошто тоа (укинувањето) се случи наредната 1981 година кога (стариот) Тиквешки гроздобер се одржа за последен пат. Големината на Тиквешкото виногорје премина во балканските и европските легенди благодарејќи на енормниот раст на лозарските површини до таму некаде девеесетите години на минатиот век, кога беше достигнат максимумот. Легендите всушност се вистина – од една реколта до стан, куќа, кола, во зависност од тоа кој каде го продал грозјето. Секако дека еден дел одеше во подрумите на “Тиквеш“, а останатото по бившите југословенски републики, каде се претвораше во вино во тамошните винарски визби, добро платено, со задоволни производители, откупувачи и преработувачи. Арно ама, тој “филм“ одамна не се прикажува овде. Тогашните лозови плантажи во Тиквешијата сега се сведени на помалку од половина, а системот во кој денес егзистираме, си има свои правила. Само да не е баналноста на дневното политиканство (од сите бои и шари), можеше да биде барем за нијанса подобро. Ете, денес, сите се производители на вино и ракија, мистеријата на производство на маџунот и натаму трае (со ретки пристојни обиди), вино во Кавадарци се продава само во маркетите (а демек сме производители и сакаме да бидеме дел од “даскалите“ по винска култура), само во “старските“ муабети се спомнува вистинската закуска за тиквешкото вино и ете не, таму каде што сме. Патем, да ве прашам нешто -  бевте ли на концертот на Влатко Стефановски? На човекот кој уште еднаш во живо докажа дека ствара вонземна, а толку наша музика? Не? Ваш проблем. И тоа голем, ментален. На сета озгора, Парни Ваљак воопшто не се спомнати. Тоа, во некоја друга фина прилика.
П.С. Не се сеќавам (а паметам од поодамна) некогаш Градскиот плоштад, ниту јас, ниту луѓето кои ги познавам, да сме го нарекле поинаку освен плоштад(от). Ниту Маршалот ми значи нешто, ниту Филип (која и да е бројка) во моето егзистирање во Кавадарци. Многу поважни нешта за оваа наша живеачка се и буквално ургентни за решавање, а дел од нив се токму во близина на плоштадот. Оти, за разлика од многумина кои сега ни го топорат името на плоштадот како нешто без кое не се може, јас моето детство и рана младост и буквално ги поминав на плоштадот. Да не се заебаваме со споредни работи, дајте бре решете нешто што е од важност за сите во ова наше кавадаречко секојдневие.
By
Марјан Т.
Бул.“Џон Ленон“ 3
Кавадарци