Блузирање (223-253)

(прва кавадаречка колумна)

Кавадарци нит’ криво, нит’ должно, ќе чека и втор круг од актуелните локални избори. Јасно ни е кој се ќе седи во наредниот Совет на општината, само уште лежерно да избереме Градоначалник, па да продолжиме со животот. Можен ли е лежерен избор? И тоа како. Само соберете два и два, кратко размислете која е предноста на едниот или другиот кандидат и ете ви лежерен избор. Та од 30 октомври да се посветиме на кавадаречкото секојдневие кое во моментот и не е баш пристојно. Оти, такво ни го оставија речиси сите претходни “владетели“, со нивната преголема љубов кон Кавадарци. И нивните преполни џебови “љубов“. Да, не е се во кеш, има нешто и во некретнини кои ние сите ги гледаме сиве овие години, ама еве и по првиот изборен круг сме “слепи при очи“. Да, Кавадарци ќе биде пристојно место за живеење еден убав ден. Само немојте тоа да го направат вашите внуци. И немојте по 29 октомври 2017 да шепотите (како изминативе дваесет и пет и озгора транзициски години), да се вртите наоколу (немој некој да ве слушне кога дишете) и да го проколнувате денот кога сте ја испуштиле шансата со обично пенкало да им обезбедите колку – толку пристојна и слободна иднина на вашите деца. Навивачки? Не, само едно реално размислување по дебело лошите искуства живеење во овој град, со погрешни луѓе на погрешни места. Кои се тие? Ма драги мои и почитувани случајни или намерни сопатници во блузирањево – треба ли јас ништожникот блузер да ви кажам, та вие добро ги знаете, не е потребно јас да ви ги посочувам. Ете ви ја недела, втор круг на годинашните локални избори, па преесапете се, имате време и одлучете. Оти ниеден човек не е на продажба, ниту еден град, најмалку Кавадарци, не може да се купи со никакви пари. Џабе после олеле кога уште една генерација млади и перспективни луѓе ќе ни заминат некаде каде што почитувањето на вредностите на општеството и доблеста на граѓаните се секојдневна работа. Значи да се потсетиме на претходното наше дружење (14 октомври 2017): “На Кавадарци не му е потребен менаџер, на Кавадарци му е потребен Градоначалник“.

А какво Кавадарци имаме денес? Последните месеци ни се “случуваат“ голем број на мали депонии низ градот. Ликот на еден град меѓу другото го прави и централното градско подрачје, а во Кавадарци и тоа во строгиот центар (на потегот на улиците лоцирани по раскрсницата  Илинденска/Мито Хаџивасилев Јасмин/7-ми Септември/ЈНА) секојдневно распостелени со ѓубре и нечисти тротоари. Оти нечистотијата не се решава само со едноставно метење, мрснотијата останува, отворените одводни шахти шират смрдеа и џабе свртувате поглед нагоре, кога таму ве чекаат грди фасади, очи да ти истераат со тоа подизградените поткровја и преградените тераси со секаков, само не со пристоен градежен материјал. Некој им го дозволил тоа? Да, претходните “владетели“ на градот, со сите нивни калкулации за тоа како се води општина (град), со сите перформанси на малограѓанско решавање на социјалните проблеми. За жал, на дел од “владетелите“ децата и внуците од поодамна не им живеат во Кавадарци. Забиберени во некои светски и македонски центри ни се смеат на маката. Арно, ама ние останавме во Кавадарци и еве ни го моментот да си дадеме шанса себеси и на градот. Живи, здрави, се гледаме некаде низ градот, во едно ослободено од страв Кавадарци.

И да, ова не е место за поплаки и жалби. Ова е место за (субјективни?!) критики и пофалби. За блузирањево говорам. Овде има и промашувања, но и големи дострели. Ова не е место за големи политики, туку едноставно – парче слободна територија за пласирање на сопствено мислење. Ако тоа до сега не сте го разбрале, можеби ќе ви успее следното издание.

П.С. Да, на следниот Градоначалник останува да ги реши основните урбани недостатоци на градот Кавадарци, кој своевремено визионери архитекти му ја дале во градскиот код основната средноевропска градска насока за модерен град. Така да, доколку е некој подготвен да остане последен и да ја “изгасе ламбата“ нека каже ние другите навреме да си извадеме билет во еден правец. Оти тоа ни следува, ако не сакаме да бидеме дел од заебанциите (?!) кои се шират низ социјалните мрежи, а една е во стилот “Кавадарци е следно Кратово“. А Кратово нит’ криво, нит’ должно.

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (222-252)

(прва кавадаречка колумна)

“Децата од нашата улица“ – Неџати Зекерија

“Зоки Поки“ - Оливера Николова

(книгите кои не ги прочитаа кавадаречките транзициски мераклии за политика)

Значи да се повториме од годините наназад: Кавадарци е град без тротоари; Кавадарци е град со хаос по улиците и булеварите... И што е најсимптоматично, Кавадарци последниве неколку месеци стана повторно нечист град. Катастрофалното влијание на изминатите години, ни се врати како камен по наша глава: Цело лето кавадаречките улици не видоа капка вода, асфалтот во моментот е покриен со некоја мрснотија (слична е состојбата со тротоарите од старата автобуска натаму, на потегот на ул. “Илинденска“ од Водната заедница до Стопанска банка и надолу по ул.“7-ми Септември“, па и на тоа ледината од плоштад без гранка зеленило и тоа дупката наречена “амфитеатар“ - прашајте ги археолозите/архитектите/уметниците поконкретно како се вика “градбата“), така да – Џабе везеш блузеру!

Викендот кој ни престои ќе се преброиме (колку и тоа да звучи грдо). Според моменталните градски банана состојби – ама баш буквално ќе се преброиме. На оние кои го сакаат Кавадарци и на оние кои сакаат да имат корист од Кавадарци. Ама ептен буквално. Ќе бидеме град, чии перспективи се големи, чиј модерен средноевропски архитектонски и економски код се подразбира или ќе бидеме паланка/касаба низ која ни се шетаат партиски полицајци (аман од униформи!) и не дај боже утре Ердоган, Орбан, Додик, Вучиќ и сличните да ни прошетат по “Илинденска“, та да му мафтаме знаменца... Арно ама, градот ќе продолжи да дише, урбаното подземје ќе живее. Особено поради тоа што е рането, а со тоа и поопасно по руралните накази кои изминатите години жестоко нагазија по градското живеење. На пример: Се ветува дека Кавадарци ќе има велосипедска патека од Ваташа до Моклиште. Да, океј, велосипедистите кои се движат надвор од градот и населените места, рекреативците и треба да го имаат тој потег на движење. Што со нас велосипедистите кои секојдневно се движиме низ градот и неговите факинг улици?! Да ги продадеме велосипедите и да седнеме по тоа узурпаторско/тротоарските  летни бавчи на кафеаните и кафулињата и да се топориме со по едно еспресо цел ден?! Ма немојте приказни за мали деца. Па со моменталната констелација во Кавадарци, ниту пешаците немаат простор за функцинирање. И нешто многу поважно - Господари на градот не ни се потребни. Ниту пак квази хуманитарци со сопствени возила. Кавадарци не е на продажба?! Не, Кавадарци има потреба од луѓе – домаќини. А домаќинлукот подразбира – да има за сите. И да, да не заборавиме на една основна работа, работа која градот го прави град – културата и уметноста. Ништо бре не слушнавме за најбитниот сегмент од градското живеење. Само трошки. 

И да заокружам за изборите со две реченици (?!). На Кавадарци не му е потребен менаџер, на Кавадарци му е потребен Градоначалник. Човек кој е добредојден во сечиј дом. Човек, чија партиска припадност нема да биде одлучувачка, туку четирите години фукнција ќе ги извршува беспрекорно и нема да размислува за тоа дека ако добие уште еден мандат, та вторите четири години да му бидат да си го “нап’не мемето“ и да не врати назад уште за десет години. А такви беа сите досега. Демек градоначалници, а? Плаќаме данок, па за нас како одговорни граѓани на (сеуште, колку - толку) град Кавадарци е најважно дека нема да се сведе на панаѓурско место. 

Неговото величество Граѓанин на град Кавадарци е на потег. Никакви партиски рекети не можат да бидат над основното граѓанско право – да се даде глас на демократски избори. И нека никој, повторувам, никој нека не ви продава приказни дека кога ќе застаните зад тоа гласачкото пано, дека треба да се потресувате дека некој “озгора“ гледа за кого гласате. Не, Вие сте Господар на тој простор и Вие одлучувате како ќе изгледа животот наредните четири години во нашата заедничка локална заедница наречена – Кавадарци!

П.С. Петок е... Почеток на викендот. Ова ќе биде бурен викенд секако. Не дека така сакаме, туку така ни е наметнато. Пола век битисувам во овој град. Од денот на моето раѓање. Во недела сакам Кавадарци конечно да осознае дека е град, а не нечија приватна прчија. Доста е бре! Да си дадеме шанса себеси. Барем малку.

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (221-251)

(прва кавадаречка колумна)

Се јавувам по двеста пеесет и први пат, онака, самобендисано, како прва кавадаречка колумна. За жал, сеуште прва и последна. Море не за жал, туку за жалење, колку тоа ние си го сакаме Кавадарци, та не се осмелуваме еден издржан збор критички да кажеме против него. Не, вие кои што молчите всушност и не го сакате Кавадарци, баш ве заболе за него. А бе едно нешто да сте сториле за него, баш би било фино...

А приказната за денес вели вака: Во петокот, на 15 септември 2017, на Кавадарци му се случи вистински рокенрол ден… Се започна некаде после четири попладне, по местењето на озвучувањето и осветлувањето. Тонска проба и ете ти го времето за мастер класот по бас гитара и контрабас на дипломираниот џез контрабасист Петре Ангелов Фиш (Деца на сонцето, Журнал, Перо и Пикси, Абдомен...). Фини моменти со џез стандарди со екипата на Перо (бас/контрабас, саксофон и тапани), лежерно предавање за заинтересираните на мастер класот, едно џез/блуз/фанки попладне за паметење.

Да, со Перо Фиш започна Манифестацијата “Кога Кавадарци свиреше Rock’N’Roll – 25 години од првиот Тиквеш Рок Фест“, во организација на Здружението за алтернативна култура “Алтер Центар“ Кавадарци, подржана од Министерството за култура на РМ како дел од експресниот културно-уметнички воз наречен “Нов културен бран 2017“, а во, денес помпезно наречениот  “Парк на револуцијата“, нам добро познат како “Полициското паркче“. И фино, баш фино течеше денот. Закажаната рок трибина беше еден тивок пријателски разговор меѓу еднаквите, всушност како што се тивки најдобрите рок музичари од сите генерации во Кавадарци кои низ годините наназад немаат никаква подршка од градот (со ретки исклучоци, колку да се потврди правилото), а никаде не се пожалиле, оти во суштина се тоа што се – рок музичари. Се друго е некоја ефтина лага на која се фаќаат политичките мутанти од разно – разни провиниенции, празноглави ебиветровци кои рокенролот го имаат само како приказна кога има избори за нешто, во држава во која изборите се секојдневие. Оти, да се разбереме, рокенролот не е само музика, рокенролот е начин на живеење.

И да не го тупам, вечерта кулминираше со извонреден рок концерт со, овде слободно можам да кажам, првата лига на кавадаречкиот рокенрол. Тоа се денес “Leksikon” (со Виктор, Дејан, Оли и Ана), “Bad-Ass-All” (со Рики, Ристе и Орце) и “Smoke Shakers” (со Цви, Ристе, Орце и Рики). Бендови кои можете слободно да ги ставете на било која европска фестивалска сцена и да не му ја мислите. Ќе ве направат горди. И да, најважното. Таа вечер, над 450 кавадарчани, гости од соседните места и градови, од сите генерации, беа разиграна и насмеана публика. Од името на “Алтер Центар“ фала му на сите кои таа вечер беа со нас, било како подржувачи, било како публика. Ако не друго, ете вонсерискиот рок тапанар, еден од последните урбани трубадури во градот - Тошо Гранде е само доказ дека рокенролот во Кавадарци не е мртов, оти неговиот самоиницијативен перформанс со неговиот мотор на тема од “Led Zeppelin” е потврда дека рокенролот само ја чека својата следна шанса. И да ја завршиме оваа приказна со моментот со кој всушност и започна. Со ретро - модерниот оригинален плакат за Манифестацијата, авторство на Билјана Соколова.

П.С. Што се однесува до “Тиквеш рок Фест“ во сите негови верзии, приказната беше раскажана на лице место. Овде може само да се каже дека и покрај толку години, таа не е мртва и, зошто да не, може да доживее свое фино продолжение. А како дел од “Алтер Центар“, можам само да потврдам дека алтернативната култура и уметност живее низ градот (и покрај своевидниот иселенички егзодус на урбаниот дел од градот) и не е никаква конкуренција на официјалните институции, туку само надополнување на она што му недостасува на Кавадарци. А му недостасува само малку почит кон “поинаквите“, креативците и сите оние кои сеуште сакаат Кавадарци да биде пристојно место за живеење.

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (220-250)

(прва кавадаречка колумна)

Заминува и септември 2017. Со него и летото во Кавадарци започнува да ги одбројува последните денови. Денешниот впечаток е дека додека постираме сликички од плажи по социјалните мрежи, големата секојдневна слика од Кавадарци сведочи дека градот остана без тротоари. Зонското паркирање исчезна некаде меѓу потпишаниот договор (со непозната фирма за јавноста?!)  и наталожената прашина по градските улици и булевари, а покрај засмрдените контејнери без капаци, искршените корпи за отпадоци и тревниците полни со ѓубре. Плус Градскиот плоштад. Сликата се кажува, а? Во септември замина и најнесреќното издание на “Тиквешкиот гроздобер. Настрана тоа што беше катастрофално, беше и тажно. Толку за тоа. Во претходните изданија на оваа самобендисано наречена “прва кавадаречка колумна“ кажав доволно за оваа манифестација. Некој друг сега нека му ја мисли како беа потрошени парите на граѓаните на Кавадарци.

Во политичките заебанции не би навлегувал, барем не сега, има време за тоа наредните денови, нели. А и летото сеуште трае, па не би се занимавал со маргиналци и сончогледи. Би се занимавал бар за кратко, со нешта кои ми ствараат контраверзи, ем ме прават среќен, ем тажен. Летово ми донесе радосни средби со драги луѓе, кои не почестија со своето доаѓање од нивните нови татковини, каде го заработуваат парчето леб, без никој да им стои на главата убедувајќи ги дека нивната квазипатриотска опција е најдобра, истовремено висејќи на плоштадот и собирајќи потписи за античовечки референдуми, како да сме не дај боже во некои мрачни времиња кога надобудните и одбраните ги палеле книгите на најдобрите светски автори, уништувајќи ги локалите и домовите на различните по вера, нација, знаење и сл. Не ме праша никој, ама еве ќе ви кажам. За мене единствен веродостоен кавадаречки референдум би бил оној кој би се однесувал на заштита на Градскиот парк од малограѓаншината и транзициските ебиветри кои сотреа се што беше здраво и автентично во овој град. Последната прошетка само ми ја потврди сликата: Градскиот парк во Кавадарци се движи кон својот естетски и природен крај. Исушена жива ограда и тревни површини, разурнати патеки, сокршени канделабри и корпи за отпадоци, р’ѓосани клупи и детски лулашки и како врв е темницата во вечерните часови – ниту една сијаличка по патеките. Гордоста на градот на многу генерации кавадарчани - умира неповратно.

Ма знам дека состојбата ниту со помалите паркови во градот не е сјајна. Таканареченото “музичко“ паркче неосветлено и запуштено, а и така звучно наречениот “Парк на револуцијата“ неосветлен и несигурен во темницата. Да, битно најпрестижната општинска награда ја доделивме на “естрадна уметничка“ и тоа за уметност (можеби има кариера низ народњачките фестивали и кафеани, ама...), така да срозувањето во овој град како да нема крај. Добро, ај да не претеруваме, би рекле вие. Е па ај да не претеруваме, да речам и јас. Светли точки има. Да, ама точки се и не им даваме да пркнат, па да се разлистаат и да се распостелат со своите доблести и убавини, со своите градски вредности. Сите ние го сакаме Кавадарци. Ама да и се плукнам на таква љубов изразена со мочање по уличките, со фрлање ѓубре во реката, со глупирање по сообраќајниците, со плукање по тротоари, со фрлање отпадоци каде ќе ни текне, со преголема бројка на кучиња скитници, ебати љубовта со која си го нагрдуваш родниот град во кој живеат и твоите најблиски. Ебати љубовта со која од пристоен и модерен средноевропски град направивме средноазиска касаба во која се е можно, освен почитувањето на вредностите. Не почитувајќи се себеси, заборавивме на генерациите кои доаѓаат и кои повеќе од сигурно е дека ќе не проколнуваат поради она што им го оставаме како град. Ма има да не заборават од прва!

П.С. Многумина од вас почитувани случајни или намерни сопатници низ блузирањево, најверојатно очекуваа некој ред за последното големо (нескромно, ама точно) градско случување, целодневната Манифестација “Кога Кавадарци свиреше Rock’N’Roll – 25 години од првиот Тиквеш Рок Фест“, кое се случи на 15 септември 2017, а во организација на Здружението за алтернативна култура “Алтер Центар“ Кавадарци. Со оглед на тоа што манифестацијата помина одлично, заслужува повеќе простор, па затоа следното блузирање наредните денови целосно ќе биде посветено и на настанот, но и на рок живеењето во градот кој милува да се нарекува Кавадарци. И да, ова беше “Блузирање“ број 250.

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (219-249)

(прва кавадаречка колумна)

“… Ovo je novo vreme u kome ljudi žele da budu objekti. U kome ne žele da imaju više mišljenja nego što im treba. U kome ne žele da imaju više savesti nego što može da im smeta. U kome ne prepoznaju ni sopstvene emocije, ukoliko nisu formulisane kao kliše…”

Драган Амброзиќ – “Rock’n’roll chick” – Vreme, бр.1383, 6 јули 2017

Паметам, а паметам од поодамна. Крајот на седумдесетите на минатиот век, основец, почеток на септември, живеам на “Илинденска“ 3 (една од моите четири кавадаречки адреси), гости од Скопје, Куманово, Радовиш... Сите наредени на терасата (1,5м x 3м), чекаме да започнат мото трките на “Тиквешки гроздобер“. Се прогласува победникот, започнува гроздоберскиот карневал. Трае. Поставките величенствени (со години подоцна дознавам дека сите до една се креација на кавадаречките уметници). Педа место нема на “Илинденска“ и тогашниот (непрежален) плоштад од народ. Жив човек не познаваш, затоа што гостите се од целата поранешна држава. И странци, кои на првата бензиска (не толку бројни како денес) дознале дека во Кавадарци има една голема манифестација која се вика “Тиквешки гроздобер“. Кој да му знае, деца бевме, дека сме биле сведоци на историски моменти, денес видливи само на фотографии на секоја година истата изложба од минатите изданија “Тиквешки гроздобер“.

Во 1985 година, заминав на одслужување на тогаш задолжителниот воен рок, во Земун, крај Белград, Србија. Да се разбереме, јас служењето војска до ден денес го сметам за изгубено време. Среќа касарната имаше извонредно богата библиотека, па некако се издржаа тие година и дваесет дена. Ама тоа е друга приказна. И види ти работа, запознав луѓе кои биле во Кавадарци, по некоја случајност, токму на манифестацијата “Тиквешки гроздобер“, која во меѓувреме престана да се одржува, поради којзнае какви причини. Луѓето биле во Кавадарци, кој поради пријатели, кој службено,  кој поради тогаш седумдневните екскурзии низ бившата држава. И сите си поминале незаборавно. Кој ради Саемот за земјоделски производи, кој поради импровизираните тезги на кои се продаваа грозје и сите гроздови производи –маџун, слатко, ракија, вино, кој поради цистерните бесплатно вино лоцирани на Градскиот плоштад и пред (тогаш Агрокомбинат) Тиквеш, некои поради големите концерти кои тогаш се одржуваа на Градскиот стадион пред над пет илјади публика. Центарот на Кавадарци тие денови беше центар на Балканот. Денес, некоја друга приказна, море ептен чудна и заебана приказна. Само една работа. Тогаш карневалот се одржуваше на последниот ден од манифестацијата, во недела (да, и првите години од неговото возобновување беше во недела), а денес е навечер, нешто налик на локалната “поговорка“ – Ноќна берба. Тоа се кажува, за нас и за годините наназад кои ги изеде транзицијата. Да, но за разлика од многу други градови и нивните локални манифестации, кои најверојатно се одлика на нивните средини, манифестацијата “Тиквешки гроздобер“ денес не е ништо друго освен транзициска приредба. Да парафризирам еден драг пријател –“Во ракијата не е вистината“. Особено не на 40 степени во два попладне!

И ако забележавте, програмата на “Тиквешки гроздобер 2017“ се разликува од тоа што го пишува на  единствениот билборд поставен низ градот и информациите кои се објавуваат низ локалните медиуми. Оти на националните медиуми најверојатно нема кој да им испрати мејл, дека во Кавадарци во септември 2017 ќе зјае Северина, па да го заобиколат градот што подалеку. Организатори на “нивоу“. Е, таа е...  И да, наредното издание на првата кавадаречка колумна гордо ќе го носи бројот 250!

П.С. Поминаа триесет години од издавањето на албумот “The Joshua Tree” на U2. Неверојатно звучи денес неговата свежина. И музичка и текстуална и продукциска. Вистинска музичка лектира за сите генерации. Да, никаде низ македонските сајтови, електронски и печатени медиуми нема да прочитате никаква ретроспектива, анализа, есеј, издржан новинарски прилог за неверојатната историја на овој албум. Македонското copy – paste новинарство никако да излезе од калта. Да, чест на исклучоци, ама U2 направија многу повеќе за македонскиот урбан сензибилитет и граѓанско живеење од сите тукашни политичари и особено политиканти, кои не успеаја да се издигнат ни педа над квазипатриотските џингрлака повраќаници. Јеботе, U2 ги слушам повеќе од 35 години и секогаш знаат да ме изненадат со нешто фино.

By

Марјан т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (218-248)

(прва кавадаречка колумна)

Лето во Кавадарци. Таму некаде доцните седумдесети, почетокот на осумдесетите на дваесетиот век. Кавадарци се движи кон својот економски врв. Еден куп фабрики со илјадници вработени. Се оди на летен одмор на Јадранот, во Охрид, Преспа и Дорјан, по кампови и работнички одморалишта. На Јадранот започнува да функционира Јадранската магистрала, па по неа до Улцињ, Будва, Херцег Нови, Макарска, Јадранските острови се до Пореч. Па велелепните плажи крај Беќиќи, монденската “Словенска плажа“, па Башка Вода, Бабин Кук, Свети Стефан, па во Дубровник, да се нахранат гулабите, да се прошета низ Страдун. До Охрид и Преспа се одеше исто како и денес, преку Ресен. До Дорјан, на излезот од автопатот до езерото по недовршен локален пат (на дел од него се минуваше преку река), а таму камповите “Мрдаја“ и “Ачикот“ и култната “Кавадаречка плажа“. Грција штотуку почнува да функционира како “мека“ за македонските туристи. Денешните “ексклузивни туристички места“ во доцните седумдесети, почетокот на осумдесетите на дваесетиот век беа обични приморски села, со два колонијала, една слаткарница, три ресторана, една продавница за се и сешто и рибарски мрежи во недоглед. Се одеше на летување кај јужниот сосед по принципот пола – пола. Половина пари за летен одмор (претежно кампување), половина пари за шопинг во Солун. А од Солун теписи, лустери, сервиси за ручување, маслинки, лубеници, кафе и слични тракатанци и дребулии, натоварени на фиќињата и правец дома.

Инаку, за Јадранското море и летните одмори во тоа време има и други (вистински) приказни. На пример Релито до Сутјеска. Ама за тоа - во некоја друга прилика.

Лето е во Кавадарци и оваа тековна 2017 година. Една од годините во која летните доживувања се измиксани со политика, претежно дневна, сакате наречете ја и банално политиканство. Од гнасен и лажен патриотизам, до ефтин популизам. Патриотите се на одмор во Грција, Бугарија и Албанија (оние најпатриоти и на ексклузивни прекуокеански дестинации), а останатите во Охрид, Преспа и Дорјан, поголемиот дел на Тиквешкото езеро. Се друго што не спаѓа во двете категории се по полињата, на плантажите со грозје, продаваат бостан по пазарите. Ух, кога ќе ми текне дека солиден број се по белосветските дестинации, ама на работа, по парче леб, далеку од најблиските и кавадаречкото секојдневие на кое најверојатно доживотно ќе му се навраќаат само како гости. Не се тие виновни, виновно е ова мочано општество, општество на нееднаков третман и партиско вработување и делење по безвезална основа. Нејсе, лето е во Кавадарци и оваа година. Ама ептен лето, дури и улиците на овие пеколни температури нема кој да ги измие. Којзнае, можеби цркнаа камионите со прскалки и црева, фаповите од таму некаде после втората светска војна. Амин.

Со оглед на тоа што не спаѓам во ортодоксните патриоти, ниту пак спаѓам во оние “другите“, а го обожавам летото со сите негови перформанси (високи температури, кратки панталони, сонце бре), си го истерав годишниот одмор, таканареченото летување, онака како што сакам, таму каде што сакам, со тие кои што ги сакам. Оти, Кавадарци е сеуште на истото место, сеуште мороните се паркираат на пешачки, се помалку има место низ градот за (градски) велосипедисти,  а пешаците се тресат на семафорите. Сеуште Споменикот на слободата е на Градскиот плоштад , само што пораката “За слободата на народот свој“ е нечитлива и е нагрден тој истиот споменик со остатоци од плакати за кафански свирки и турбо – фолк забави.

Арно ама и утре е нов ден. Грозјето ќе го берат и идните генерации, вино и ракија ќе се прави и понатаму, само што нема да се вратат убавите луѓе кои по парче леб заминаа одовде. А не да ни недостигаат, се радуваме на било каков абер од нив. Особено ако се смилуваат да ни дојдат на гости, кога за тоа ќе имаат време. Оти, оние кои заминаа последните десетина години не се гастарбајтери, тоа се луѓе со нови татковини. Македонија и Кавадарци им се само попатни станици. И ако, нека е така.

П.С. И да не се заебаваме, отворете очи на четири, доаѓа време на “Тиквешки гроздобер 2017“. Истата компанија (или што ли е) која го организира, е организатор на многу други “манифестации“, една од нив и Пиволенд во Скопје. По кавадаречки кажано “кај ниј пар’те, кај нас ем празно меме, ем поганилок“. За вино и ракија да пијме - сите имаме по дома. Друго нешто ни треба бре организатори низаедни! Пејсет илјади евра за Северина, нели ве срам бе говеда!

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (217-247)

(прва кавадаречка колумна)

“…Ostajem sam, ostajem sam

u ovom gradu strahom zatrpan

ovaj grad je nekad

bacao svetla daleko

ovaj grad je mogao bolje…”

(EKV “Zajedno”, LP “Neko nas posmatra” 1993)

Кога годините ти се нижат испреплетени професионално и приватно со културата и уметноста, задоволството од направеното не ретко ти се движи кон еуфорија. Но затоа, не се ретки и падовите, особено во оние каде рацете ти се врзани и не си моќен ништо да промениш, поради тоа што нештата и не зависат од твоите можности. Нејсе, на 10 јули годинава по шести пат ја реализиравме Меморијалната манифестација “Денот кога се роди добриот човек“ посветена на Дејан Костов Лиса, еден од последните вистински урбани ликови во Кавадарци, дете на поубавата страна на кавадаречката приказна. Задоволството дека манифестацијата беше успешна е големо, особено што бројната публика присутна таа вечер на платото под Винската куќа во Градски парк Кавадарци – го препозна моментот, ги препозна урбаните вредности и реагираше прекрасно. Секако, благодарејќи на сеќавањата за добриот човек Дејан Лиса, но и поради учесниците: Гордан Ристовски Гого со неговите уметнички фотографии, ептен фино вклопени во амбиентот, актерот Александар Малинков со неговото некласично водителство и интеракција со присутните и секако рок бендот “Лексикон“ со извонредниот репертоар и настап. Задоволството е уште поголемо, бидејќи е во организација на Здружението за алтернативна култура “Алтер Центар“ Кавадарци, кое за пет години постоење се движи исклучиво кон целите поставени на самиот почеток – организација на алтернативни културни и уметнички случувања. Досега зад нас се шест реализирани Меморијални манифестациии “Денот кога се роди добриот човек“ (во моментот најдолготрајната манифестација во Кавадарци организирана надвор од официјалните институции), како и две реализирани манифестации “Пријателите за Ристо“ посветена на големиот уметник и човек Ристо Соколов Сокол. Да, за неверување е, ама следуваат подготовки за наредни манифестации кои го носат предзнакот урбани и алтернативни.

Да се вратиме на кавадаречкото секојдневие. Деновиве како гром одекна информацијата за содржината на годинашното издание на манифестацијата “Тиквешки гроздобер“. Организаторот ја потценил и обезвреднил оваа повеќе од половина век стара манифестација и годинава дефинитивно ја ставил на рамниште со селски панаѓур. Е па сакавме да го организира приватна компанија и сега ни се свети целата постапка и полека, но сигурно, ја губиме манифестацијата која бројни генерации ја граделе, оставајќи го својот ентузијазам и знаење во интерес на градот. Денес имаме манифестација во чија реализација организаторот нема вклучено ниту еден од креативците од градот. Акцентот е ставен на музичкиот дел, кој е како пресликан со сличните масовни манифестации низ државата. Денешната верзија на “Тиквешки гроздобер“ е нешто како “туѓо тело“ за градот. А манифестација која не живее со граѓаните на градот во кој се организира, манифестација на која речиси и да нема гости од страна, не ќе да е нешто со кое градот може да се гордее. Напротив. Карневалот со десетина поставки, кој навечер поминува низ несоодветно осветлената “Илинденска“ за таа прилика, е тажна приказна сам по себе. Во содржината на организаторот нема Земјоделски саем,  Вински парк, Меѓународна фолклорна вечер, спортски турнир, нема штандови за продавање грозје и производи од грозје... Ама затоа пак ја има Северина! Јебига, такви какви што сме, изгледа си го добиваме она што сме го заслужиле. По објавувањето на содржината на годинашниот “Тиквешки гроздобер“  пред некој ден, реакциите по социјалните мрежи (други реакции нема) траеја неколку часа. После тоа молк. Вообичаен молк. Традиционален. Ептен традиционален.

П.С. Пред 25 години, далечната 1992, во Кавадарци се одржа првиот “Тиквеш Рок Фест“. Учествуваа 11 бендови од Кавадарци, еден од Неготино, а гости беа Зијан (Гевгелија), Боб – Рок (Штип) и Александрија (Штип). Поголемиот дел од организаторите на овој рок фестивал кој доживеа три изданија денес се во веќе етаблираното Здружение за алтернативна култура “Алтер Центар“ Кавадарци. Толку. Токму. А бевме дел од “Баухаус“. И сеуште сме.

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (216-246)

(прва кавадаречка колумна)

Жешко. Лето е насекаде низ Европа, па и во Кавадарци. Кавадаречките приказни ова лето се за нијанса поинакви од претходните. Оние секојдневни, кои се однесуваат на топорењето по летните бавчи, мизеријата од сообраќајна (не)култура и озборувањето – се исти. Друго нешто е различно, арно ама на повеќето од нас им е сеедно, оти за другиот станува збор, не за мене. Изминативе десетина и озгора години се изнаслушавме приказни за странските инвестиции, за олеснувањето на животот, за убавината на “туѓиот“ раскош, така да, ако сакаш да останеш при здрав разум – сади китки и вади ги, спростирај алишта и оди на доктор, да не случајно ти е подобро вчера отколку утре. Не ми е за друго, приказните низ градот за затворање на Фени Индустри, за драстично намалување на вработените во Дрекслмаер, не ќе да се на добро. И додека не се појават официјални информации за реалната состојба, можеме само да ги обвинуваме за лаги пренесувачите на лоши вести. Или па не?! Можеби проблемот е во Росоман, во трите илјадарки за секое новородено дете?! Сума на пари која тамошните власти си ја ивлекле од џепот таман пред локалните избори?! Не се заебавај! Арно ама,  според сите животни параметри и стандарди, инсајдерските информации велат дека тоа требало да се случи минатата година, некаде пред парламентарните избори. Истите тие инсајдерски информации велат дека со наши пари тоа не се случило. Јебига, како тоа со наши пари?! Ами така – инвестициски! Така барем велат луѓето кои ги познаваат нештата низ градот. Прашањето е зошто тоа нам жителите на Кавадарци не ни се кажува! Одговорот е најверојатно поразителен, ама да не се правам правник, оти според сите позитивни законски прописи, според Уставот на РМ, на граѓаните на Кавадарци некој требало да им го каже тоа. Кој? Оној кој од името на граѓаните, со право добиено на избори, раководи со градот и сите оние човечки штрафови кои земаат дебела плата за тоа. И немојте да ми ги топорите овде приказните дека сите сте на одмор, демек, имаат пари за тоа, а ваму сите до еден, вклучувајќи ме и мене, тераме патлиџан туризам. Оти со двеста евра плата се тера патлиџан туризам, а со 2000 евра се тера одмор на Халкидики, на Бора – Бора, на островите на Јадранот, наместо да се оди во затвор. Јебига! Тоа е тоа. Некого ќе фати клетвата, некого ногата.

А со оглед на тоа што паметам од поодамна, се сеќавам на некои лета низ Кавадарци, кога лежерноста на летните денови не се бараше, туку се подразбираше. И немам намера сега да ви раскажувам приказни, оставам сами да уживате во вашите сеќавања. Летната сиеста ја прават луѓето, не политичките деликвенти. Особено не оние кои ги товарија магарињата и денес нафатирани демек не знаат зошто обичните луѓе ги мразат. Неоти е добро, ептен лоши сеќавања ќе имаме од последниве години.

Филозофирање? Неее, на одмор сум. Терам патлиџан туризам.

П.С. Лето е. За некој ден и 10 јули. Денот кога се роди добриот човек Дејан Костов Лиса. Дете на поубавата страна на кавадаречката приказна. Во понеделник, на 10 јули 2017 навечер, ќе бидеме во Градскиот парк, на платото под Винската куќа, онака да се потсетиме и да му речеме благодарам што постоеше на Дејан Лиса. По шести пат ќе ја тераме Меморијалната манифестација “Денот кога се роди добриот човек“. Со троа урбани приказни и рокенрол. Оти така треба.

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Блузирање (215-245)

(прва кавадаречка колумна)

Ова “Блузирање“ требаше да започне вака: “Со оглед на тоа што од поодамна професионално сум дел од културните збиднувања во Кавадарци (и институционално и оф), понекогаш си давам за право себеси, да мрчам за квалитетот на она што се нуди на кавадаречката публика...“

Арно ама, интензитетот на случувањата, воопшто, не одведе на нешто сосем друго. Имено, веќе имаме нова власт и опозиција во Македонија и на новата влада е да понуди бројни и издржани решенија за проблемите кои се видливи и на државно и на локално ниво. Се разбира, главната одговорност на локално ниво ќе ја има власта која ќе ја добие довербата на граѓаните на изборите кои не очекуваат во октомври. А не е да не е, се изначекавме на решенија изминатите дваесет и пет – шест години транзиција. Факинг транзиција која сеуште трае и нема намера да си замине одовде до догледно време. Благодарејќи на сите нас, нели. Или па не?!

Што се однесува до локалното, ете сведоци сме дека лоцираните во кавадаречката индустриска зона нема повеќе да голтаат прашина и да газат кал, се средиле 450 метри од Западниот булевар, па наредните две години ќе се доправат уште 700 метри.... Така да за четири години успешно ќе бидат завршени еден километар и 150 метри пат. Многу, а?! А иначе, тоа е еден од трите влезови во Кавадарци, лицето кое го покажуваме пред луѓето кои од разно – разни причини доаѓаат или минуваат низ градот. Ај белки ќе потрае патот и нема да ја имаме сликата од кејот на реката “Луда Мара“ каде се што е поставено се руинира. Што од несовесни граѓани, што од непредвидливи природни појави, што од неквалитетна изведба и материјал. А Градскиот плоштад? Градскиот плоштад најверојатно ќе чека подобри времиња и троа зеленило на него, оти ете, лето доаѓа и во Кавадарци, а летото со себе носи високи температури, кои на плоштадот се и за десетина степени повисоки од највисоките во останатиот дел на градот. Во меѓувреме, немало вода за наводнување на полињата во околината на Кавадарци (настрадаа праските, кајсиите и сл.), извиканата катна гаража над полициското паркче е пред (само)уривање поради арамиите кои за ситна пара за железо, ги заболе ваквото дека сите ние таа гаража ја плативме од наши пари. Патем, откупувачите на старо железо нели треба да ги прашат од каде му се на продавачите тие “чудни“ елементи и нели тие истите откупувачи плаќаат на трансакциска сметка која има име и презиме? Инспекциските служби работат нешто во овој град или пак имаат за “чешлање“ ретки пристојни фирми и невладини?! А бе си “ибале векот“, се истурија од работа!

Да, лето почна и во Кавадарци. Не, нема да биде лежерно. Нема да има ништо ни налик на летна сиеста. Оти лежерните градски лета од поодамна не живеат овде. А бе земете прочитајте некоја добра книга, имате деца, бидете им пример. Кренете глас против аздисаниот турбо фолк, кој меѓу другото служи и за перење мозок и губење на уште една генерација на наши, кавадаречки деца. Малку треба да ја изгубиме битката со некултурата. Нешто како битката со сообраќајната анархија во градот, уништувањето на Градскиот парк, запустените влезови на станбените згради, испокршените корпи за отпадоци, клупи, канделабри. Како што пешаците и велосипедистите полека остануваат без простор, останувајќи без тротоари кои станаа летни бавчи на кафулињата и ресторани и паркинг простор за мороните со скапи машини. Срам да ни е на сите!

П.С. Со оглед на тоа што во генот ми е да бидам (а и по убедување сум) антинационалист и антифашист, се изнасмеав овие денови на “бранителите“ на националното по социјалните мрежи. Толку антигрци кои летуваат по монденските летувалишта низ Грција и толку антибугари со бугарски пасош, тука најверојатно е потребен длабински систематски преглед со особено внимание и проверка на психопатолошната состојба на дотичните. Фобиите чувајте си ги за по дома. Лето е бре, време за лежерни муабети, фини нешта и насмевки. Нели?!

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (214-244)

(прва кавадаречка колумна)

Не постои повеќе “Астрато“. Не, приказната не е воопшто тажна. Напротив. За авторот на овие редови, приказната за “Астрато“ е блескава. Тоа е приказна за врвната кулинарска уметност, за нејзиниот спој со врвот на кавадаречката, македонската и балканската ликовна уметност, музиката, театарот, литературата, фотографијата.

Сопственикот на “Астрато“, врвниот кулинарски, но и одличен ликовен уметник, го запознав кратко време по отворањето на ресторанот. Големиот Деан Мелов ме освои како човек и пријател речиси веднаш. А влегов, демек само на кратко, по инсистирање на мојот пријател, уметникот Ристо Соколов Сокол, да видам ново интересно место во градот и да го запознаам “газдата“, негов добар пријател, но и ученик во откривањето на ликовните мајстории. Бев пречекан со голема и искрена насмевка на Деан како добредојде и неговото: “Аааа, ти ли си тој Марјан, шо се разбира у музика? Ај додека стигне пијачката и мезето, напрај некој избор за ваа вечер!“ Така се започна.

“Астрато“ не беше обичен пица ресторан. Сите оние кои барем еднаш биле таму, знаат. Најдобрите пици во градот, оригиналните мезелаци “потпишани“ од целиот персонал, фантастичните дружби, без разлика дали сте биле првпат или буквално “Астрато“ бил ваш втор дом. А приказната за “Астрато“ вели уште дека по иницијатива и покровителство на Деан Мелов Астрато овде се случи на два пати “Денови на културата, уметноста и виното“ (2009 и 2010), седумдневен фестивал во кој се доживеа вистинска глорификација на врвната уметност, фестивал во кој уметниците не само што излагаа, туку и твореа, сликаа, излагаа, промовираа и музицираа пред гостите во ресторанот. Од ликовна уметност, преку фотографија и литература, староградска, џез и рок музика, со голема подршка на кавадаречки уметници од сите бранши. Учествуваа најдобрите. А гостите (публиката) уживаа во врвните кулинарски специјалитети, дегустирајќи ја истовремено и уметноста и виното, раскажувајќи ги надалеку приказните за “Астрато“.

Ристо Соколов Сокол заедно со Деан Мелов Астрато се иницијаторите на уметничките случувања во “Астрато“, место за кое допрва ќе ни биде жал што го нема. Нивната неверојатно позитивна енергија, нивната неверојатна љубов кон луѓето направија денови за паметење. Неодминилив за спомнување во уметничките случувања во “Астрато“ е кавадаречкиот актер, човек пред се, Александар Малинков, кој грото од настаните ги “среди“ режисерски и водителски, онака како што тој најдобро знае. Во “Астрато“ се подготвуваше и легендарната манифестација “Дреново празнува 2010“, преку која врвната кулинарска, ликовна и музичка уметност за првпат се случи во рурална средина. Но благодарејќи на Деан, Ристо (и неговата неповторлива уметност) и екипата тоа изгледа феноменално и пред се – човечки. И додека ги редам овде настаните кои се случуваа во “Астрато“ да ги спомнам ликовните перформанси со учество на еден од најголемите европски и бугарски уметници Пламен Бонев, со Ристо Соколов Сокол и самиот Деан Мелов Астрато. Во “Астрато“ своевидна промоција доживеа и младиот уметник Трајче Јованов, битна карика на настаните кои овде се случуваа. Дел од кавадаречката младост кој буквално замина по парче леб далеку одовде.

Како дел од луѓето (бидејќи така се чуствував сите овие години) на “Астрато“, морам овде да се заблагодарам за почитта и професиналноста на персоналот, кој ги “трпеше“ нашите уметности и дружби, пред се на Мајсторот и Жикето, а особено на семејството на Деан. Приказната за “Астрато“ заврши. Како што всушност повеќето од убавите приказни во овој град имаат почеток и крај. Проклетство или нешто друго ќе да е во прашање?! Но, како и да е, приказната за “Астрато“ уште долго ќе се чуствува низ градот и сите ние кои бевме дел од неа со голема радост ќе прераскажуваме - дека било еднаш во Кавадарци.

П.С. Во овие тешки времиња, кога нормалните луѓе се надеваат дека веќе уште утре ќе запре злото и ќе станеме пристојна држава, ја посветувам оваа колумна на сите добри луѓе кои низ годините дадоа свој исклучителен придонес и лична саможртва за едно малку поинакво Кавадарци, Кавадарци пристојно место за живеење.

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (213-243)

(прва кавадаречка колумна)

“Кога денес ќе биде некогаш“

(Ристо Соколов Сокол, 1957 – 2015)

Не се сеќавам кога точно го запознав Рики. Ама би му дошло некако, скоро повеќе од половина од животот. Од човек и уметник како него, доволна би била и таа пијачка испиена на неговата изложба во денешниот простор на Винската куќа во Градскиот парк, а тогаш изложбен простор на некогашниот кавадаречки Младински дом. Ма, не сум искрен. Не беше само една пијачка. Другото до нашата последна средба (ден пре Свети Трифун 2015) е наша себична и интимна историја на долги години разговори за уметноста, безброј непроспиени ноќи исполнети со креативност, смеење, сериозни организации на велелепни културни и уметнички настани: Ликовни изложби, театарски претстави, перформанси, промоции на книги, концерти, фестивали. Само “Арт Перформансот“ од 2005 да беше или театарската претстава “Дупло Дно“ на неговиот Ацо Малинков или само отворањето на неговото Студио “Сокол Арт“ – ќе беше доста за да држи убавината до крајот на животот.

Инаку, често пијам кафе (море и нешто плус) по местата кои го носат неговиот белег. И често мислам дека додека постои Кавадарци ќе го има низ градот. Оти таков беше. Ја правеше уметноста за да остане приказна за времињата кои ретко беа бележани како убави. 

А приказната за еден живот преполн уметнист, започнала на еден Велигден, на 16 април 1957 година, во неговото Дреново. Во недела, на 16 април 2017 повторно е Велигден. Точно 60 години од раѓањето на Ристо Соколов Сокол – големиот уметник и човек, по чие заминување Кавадарци повеќе не е истиот град. Ниту пак ќе биде некогаш.

П.С. Ми беше исклучителна чест и задоволство што бев близок соработник на големиот Ристо Соколов Сокол. Имам цели томови поезија инспирирана од неговата уметност. Можеби некогаш ќе ви прочитам некоја песна, за тоа кои бевме и кои сме денес.

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (212-242)

(прва кавадаречка колумна)

“...Кога нацистите дојдоа да ги одведат комунистите, молчев; па јас не бев комунист. Кога ги позатвораа социјалдемократите, молчев; па јас не бев социјалдемократ. Кога дојдоа по синдикалците, не протестирав; па јас не сум синдикалец. Кога дојдоа по Евреите, не протестирав; па јас не сум Евреин. Кога дојдоа по мене, немаше повеќе никој кој би протестирал...“

(Ова е дел од песна напишана од протестантскиот пастор и теолог Мартин Нимелер (Martin Niemöller, 1892-1984), кој на почетокот го подржувал националсоцијализмот, за на крајот и самиот да заврши во концентрационен логор)

Таму некаде средината на девеесетите, на тогашно радио Кавадарци заедно со техничкиот реализатор Трајче Панов ја теравме авторската емисија “Музички клуб“. Со мали (објективно/субјективни) паузи емисијата со малку поинаква музика одеше на програмата неколку години во истиот термин – сабота од 17.15 до 19 часот. Се додека една амбициозна директорка не побара да се промени терминот. А промената на терминот значеше започнување одново на една веќе етаблирана музичка емисија во која гостуваа еден куп познати музички имиња од Македонија и Балканот. И по 207 изданија емисијата ја згаснавме. Често овде сум спомнувал за музичките имиња кои ги нагостивме, но можеби најголемиот предизвик во таа емисија беше раскажувањето музички приказни, рецензии на албуми, следењето на концерти и музички фестивали. Секако, стануваше збор за квалитетна музика од домашната и светска сцена. Емисијата “Музички клуб“ одеше во време кога интернетот не беше на располагање, па информациите и самата музика се набавуваа на малку поинаков начин. Ја користевме богатата фонотека на Радио Кавадарци (плочи, синглови, касети), но без сопствениот ангажман во набавката на нова, актуелна и квалитетна музика, предизвикот да се направи нешто квалитетно и слушано, воопшто немаше да постои и да не дотурка до 207 средби со слушатели и љубители на малку поинаква музика, реткост во тоа време во етерот. Во ова блузирање толку за оваа емисија, во некоја наредна прилика повеќе, освен информацијата за феноменот на техничката реализација на емисијата: Имено, користевме се од техниката која ни беше достапна во радиото. На почетокот два магнетофони – ленташи на кои ги подготвуваме меѓу другото и најавните/одјавните шпици и џинглови, два грамофони и два дека. Со текот на времето “приклучивме“ два ЦД плеера и компјутер. Така да на крајот техничкиот реализатор Трајче Панов ракуваше со девет апарати, плус миксета и секако микрофонот на водителот и авторот, мојата маленкост. Задоволството од реализираното, трае до денес.

Изминатиот викенд патот ме наведе до Градскиот парк. По којзнае кој пат се воодушевував на скулптурата “Детето со бродче“ (никој не знае како точно се вика, ама не е ни важно тоа). Од доцните пеесети на минатиот век стои на истото место и повторно и повторно блика со својата модерност и смиреност. За жал, влезот во Градскиот парк е дебело мангупски руиниран. Тревните површини уништени. Треба ли коментар?! Велелепната “Костурница“ сеуште е на истото место и фасцинира и таа (повторно) со својата модерност и смиреност. А бе грди се тоа, дел урнати дел запуштени и заборавени, канделабрите кои некој на времето паметно ги поставил да ја осветлуваат патеката кон Костурницата. Заслужуваме генерациите кои се раѓаат во овие денешни (не) времиња да не проколнуваат за она што (не) сме го сториле. А паркот кавадаречки, па макар субјективно звучело, со својата местоположба и грандиозност со децении е еден од најубавите на Балканот. Арно ама, со моторите кои без никаков усул фрчат по пешачките патеки, прашање на време е кога некоја чаламџиска моторизирана будала ќе направи некоја белја. Оти да се разбереме, кавадаречкиот Градски парк е за прошетки, а не за курназење.

А пролет е и во Кавадарци. Сезоната на топорење по летните бавчи е отворена. Ете ме и мене како чат – пат се “топорам“. Добро е што сеуште има по малку место за пешаците на тротоарите на “Илинденска“. Да, особено меѓу моторите паркирани каде што и не му местото, па оние најспособните некако се “дутнат“. За велосипедите и нема место во оваа приказна. За нив останаа планините. Освен за типовите како авторот на овие редови, кој упорно докажува дека во град без велосипедски патеки (утопија) местото на велосипедистите е на коловозите. Да, пролет е и во Кавадарци.

П.С. Да се потсетиме дека нови албуми последните месеци исфрлија Depeche Mode – “Spirit”, Neil Young – “Peace Trail”, The Rolling Stones – “Blue & Lonesome”, Metallica – “Hardwired”. Пред тоа последните авторски (и животни) изданија ги исфрлија David Bowie и Leonard Cohen. Тоа од ветераните. Еден куп добри албуми месециве наназад се на располагање. Ако пак сеуште сте навлечени на стопати преџваканото етно (кое како world музика сеуште извонредно котира на светската сцена, ама содржи и оригинален авторски белег, за разлика од тукашната продукција која воглавно ни нуди срања спакувани во квази етно формат), џабе сте изгубиле време читајќи ја колумнава.

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (211-241)

(прва кавадаречка колумна)

Првото издание на “Блузирање“ беше објавено на 20 ноември 2004, во првиот број на двонеделникот “Тиквешка хроника“, кој излегуваше точно две години и на чиј тираж можат да му позавидат повеќето од денешните дневни весници во државата. Оваа колумна, самобендисано наречена “прва кавадаречка“, по згаснувањето на “Тиквешка хроника“ го започна своето патешествие на интернет, на една од македонските блог платформи, за да денес е на адресата на која моментално ја читате. Дел хроничарски настроена, дел критички, ретко благонаклоно кон општествените (не)случувања поврзани исклучиво со и за Кавадарци. Толку за неа, само уште информацијата дека еден ден (наскоро?!), ама еден стварно убав ден, сите изданија на “Блузирање“ ќе доживеат и печатен формат, па кому како иде. И да, навистина е прва кавадаречка колумна. И официјално. И не е ова воопшто јубилеј на колумната. За друго станува збор. Се допаѓало тоа некому или не, авторот на овие редови продолжува понатаму и покрај сите перипетии низ годините минати, што приватно, што професионално, па ако сте расположени и понатаму за читање, да продолжиме. Ако не, никому ништо, овде завршува нашето дружење.

Ако продолживте со читање, еве што ми беше зборот. Со оглед на тоа што авторот на овие редови заокружи полувековно битисување во овој град, случајно или намерно наречен Кавадарци, има право да раскажува приказни. Ама вистински! Пеесет години (и со бројка – 50) живеење во Кавадарци (истовремено и 50 години воопшто живеење) тераат на размислување за некаква ретроспектива. Со оглед на тоа што не сум којзнае каков носталгичар за тоа што било и поминало, мојот основен мотив во овие писанија е утописката размисла “Кавадарци – пристојно место за живеење“. Да, малку поинаков локалпатриотизам. Алтернативен, андерграунд, кој ли ќе го знае?!

Според денешна точка на гледање, Кавадарци е такво какво што е, раширено околу градскиот плоштад, а плоштадот – ледина. И сега што? Ништо! Овој месец (3 март) истерав пола век битисување (приватно/професионално) на планетава. На планетава, оти тесни и кусогледи ми се националните кошули и се што е фино и ново, различно и храбро, ми е драго и секако со подршка за освојување на нови и слободни општествени простори и форми. Да, граѓанин сум на Македонија, ама тоа не ме спречува да се интересирам за светските различности, особено што рокенролот ми е константа, блузот ми е база, добрата книга радост, на уметноста и се поклонувам, а за се друго побарајте ме во урбаното подземје на градот, во друштво на троа поинакви и ептен интересни луѓе. Добар дел од нив заминаа на овој или на оној начин, ама сеуште не има, така да плачките по Кавадарци кое некогаш било баш и не ми се многу по ќеиф. Оти денот е да се (пре)живее и во него да се остави дел од себе, како мисла, дело, белег, за да утре некој и некаде се пронајде во мигот, дека еднаш и некогаш имало луѓе кои копнееле по истиот тој миг - да се биде свој на своето, есапејќи го целиот свет за свој.

А барабите кои и во овој момент ви го заебуваат живеењето, така и ќе завршат – како бараби. Дел од нив со многу туѓи пари на контотото, ама со разнебитени семејства и криминални досиеја кои еден ден ќе стигнат за наплата, дел од нив како заблудени сиромаси со наметнати и развеани туѓи знамиња, заборавени на крстопат, никогаш не пронаоѓајќи ја сопствената меѓа, заборавајќи дека барабите им одзедоа се што требало да имаат – спокој, мир, демократија, пристоен стандард, слобода. И да, утре е нов ден. За вечерва – читање на шведски крими роман, слушање српска рок музика, гледање холандски филм. За утре – читање босанска поезија, слушање канадска поп музика, гледање американски серијал. За задутре сеуште немам план. А и зошто ми е. И што тука не е јасно?!

П.С. Нема П.С. Само добра мисла и денот/ноќта како мотив да се остане ист, а така различен. До крајот!

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (210-240)

(прва кавадаречка колумна)

Ме прашаа пред некој ден зошто пишувам само за Кавадарци, а не опфаќам теми пошироко од Македонија?! Немам некој конкретен одговор, а и зошто би, ама еве прашање и од мене: Не се наоѓа Кавадарци белки на Антарктикот? Нешто слично како неуспешната трибина за загадувањето. Немало интерес кај обичните граѓани, само се силеле по социјалните мрежи. Не се силат бре, туку користат медиум јавно да го кажат своето мислење, да изразат негодување и да постават прашања. Ај што трибината беше закажана на сред работен ден, точно на пладне, туку е и непотребен гест, кога е познато дека Кавадарци е на високо место во државата по загаденост, а еколозите и службите треба да го кажат решението. Или можат да се справат со загаденоста или не. Трето нема.

Некако навикнавме нештата овде да останат недоречени, настаните да бидат недоорганизирани, улиците полуисчистени. Ете бидна и помина празникот “Свети Трифун“. Се нешто ме влече мислата дека треба да се одлучиме дали овој празник треба да се прославува или не. Да се одбележи, секако да. Ама да се прославува во години низ кои лозарството се провлекува меѓу ветувањата на политичките партии и (не)моќта на откупувачите и преработувачите да се справат со децениските проблеми, делува како некое ефтино садо – мазо порно. И вообичаено, никому ништо. Ликовите кои се демек водачи на лозарите, баш ги заболе за нив. Ете ги во првите редови на сите “ѓезми“ низ градот, како да намерно ја маргинилизираат оваа дејност и се повеќе Кавадарци и Тиквешијата го препуштаат на индустријата која привидно го води приматот на економски чинители, благодарејќи пред се на ниските лични доходи (двеста евра како дефиниција), од кои единствената корист е што низ градот (барем сега – засега) се притаија пишалките. Можеби не сум во право?

Со оглед на тоа што сум активен и на блогерајот и на социјалните мрежи, ги следам “актуелностите“ на оние што го следат моето пишување, особено мојот атипичен локалпатриотизам, толку различен од распашаните “љубители“ на Кавадарци, кои толку многу го сакаат градот што селфирајќи се (топорејќи де) заборавиле дека кафеанските маси (сосе шопската, баникот и сувомесното на нив, гарнирани со по некое варено јајце и компир салата) не се Кавадарци, оти Кавадарци е нешто друго. Пулсирањето на кавадаречкото секојдневие ми дава за право да се искашлам гласно од влијанието на загадениот воздух по моето здравје, ми дава за право да му кажам во лице на типот што се паркира на пешачки дека е сообраќаен дебил, ми дава за право со мои пари да си купам весник или списание по мој избор, а за книгите и стриповите сум спремен револуција да кренам. Не дека имам многу следбеници во градот, ама ете признавам – цел живот читам “субверзивна“ литература, особено што во последно време идоли ми се Дилан Дог и Микаел Блумквист, а Алан Форд се подразбира.

И да, ако наредниот пат на ова место прочитате нешто што не ви се допаѓа, не мора да го печатете текстот, оти нема да го бришам па можат и од овде да го читаат оние кои ве тераат да ме следите, додека вам повеќе ви се читаат новопоговорките на фејсбукот . Па мајка му стара, има милијарди сајтови на кои можете себе да се пронајдете. Мене не ме барајте онаму каде национализмот и ововековниот фашизам се обидуваат да стигматизираат. Особено ова важи за следбениците на новите фејсбук воини. Баш ме заболе за нивниот примарен антички животински инстинкт, биле тие актери, политичари, новинари, владини – невладини или фејсбук мислители. Немојте да се лигавите, немојте да ширите омраза, оти војната не донела никому добро. Така да, седете си на вашите маси по “трендовските“ кафеани, постирајте си “умни мисли“ помеѓу две селфија, патриотизирајте се до небото од преку “барата“ (а и од оваа страна) за време на паузата додека заработувате за да го платите данокот во државите каде што се наоѓате, само немојте да го (зло)употребувате зборот – војна. Во војните сите семејства се жртви. Ебати тоа воинствените!

П.С. Денеска сум свечено расположен (мене секојдневно ми е празник – го славам животот), така да можам да си дозволам да ја преслушам комплетната оставштина на загребски “Haustor”. Ма и самостојните дела на Darko Rundek. А следното наше дружење почитувани случајни или намерни сопатници во блузирањево, ќе тераме роденденска колумна. Што и како, следното читање, првите денови на март 2017.

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (209-239)

(прва кавадаречка колумна)

Некаде 1980/81 година за време на божиќните празници беше паднал многу снег во Кавадарци. На паркингот пред општинската зграда (да бе, на времето имаше паркинг во центарот на градот!) исчистивме од снег пет - шест автомобили, се преморивме и не успеавме да го пронајдеме автомобилот кој го баравме. Големите снегови ги имаше и во доцните осумдесети и раните девеесети на минатиот век. При еден таков голем снег, Кавадарци и буквално беше одсечен од светот, поради високите наноси на приодите кон градот. Низ улиците се движевме по импровизирани патеки меѓу големи ѕидови од снег. Кавадарци, односно службите задолжени за чистење на снегот одсекогаш ги изненадувал, не само снегот, туку и ниските температури вообичаени за зимата. Но и покрај тоа, нема оправдување секоја наредна зима да имаме (повторно и повторно) проблеми во движењето на возилата и особено на пешаците. Да, вина сносиме и ние граѓаните во одреден дел. Оти, нема од Скопје да дојде братучед ти да ти исчисти пред порта, ако не ја фатиш лопатата и ти и комшиите околу тебе. За дел од дуќанџиите и да не зборувам. Сакаме муштерии, а пред дуќан пола метро снег. А ваму се истопориле на (во моментот) трендовската “Илинденска“. Среќа, дојде февруари и не заврна повторно снег, само троа газевме кал. Ебати среќата!

И во 2017 влеговме со катастрофална сообраќајна некултура во Кавадарци. Дно! Треба ли нешто повеќе муабет за тоа или да ве вратам на препрочитување на блузирањето наназад барем една година?! Јануари и речиси половина февруари годинава, само ја потврдуваат сообраќајната мизерија во градот. И возачка и пешачка. Кому како му дошло.

Нешто друго ми е интересно овие денови. Експанзијата на (стари) фотографии од Кавадарци и Тиквешијата по социјалните мрежи. Па едно воодушевување, па ова, па она... А се би било поверодостојно (коментари и сл.) ако во изминатите години одвоевте час – два од вашите животи и посетевте некоја од изложбите низ градот на кои беа поставени токму фотографиите на кои сега се правете паметни и познавачи на (не) приликите во и низ Кавадарци, денес и во минатото. Неколку фото монографии со истите тие фотографии се на распоагање дваесетина години наназад, а и на интернет повеќето од нив се достапни десетина години. Не за друго, атер за дупките по улиците и тоа шодерот по тротоарите.

П.С. Уште од самото донесување на Законот за забрана на пушење на јавни места, сметам дека иако е “проевропски“, овие транзициони години на башибозук во државата е еден од последните закони кои воопшто требаше да се усвојат и практикуваат, барем додека му дојде реално време на донесување... Секоја чест на непушачите и нивните основни права да дишат чист водух. А бре, се испотрувме секодневно од “непознати“ загадувачи, па не видов дека некој се побуни против екстремното загадување овие денови, ниту пак некој е санкциониран поради тоа од страна на државата.  И ете, и покрај тоа што ми (ни) ги бројат парите потрошени за цигари, (тие истите) не видов дека купиле пристоен стан, направиле куќа или возат некоја страшна машина, нешто не видов дека децата им се школуваат во елитни образовни институции од заштеденото. Настрана тоа што никому не му пречат привилигираните кафеани каде воопшто не се почитува Законот за забрана на пушење на јавни места. Арно ама тие се трендовски и престиж е да се биде во нив и патем да се направат стотици селфија. Ебати престижот, ебати! И не ќе е до цигарите најголемиот проблем во народното достоинство. Некое друго пушење ќе да конструира монструми и ортодоксни лигуши и ебиветровци. А?

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (208-238)

(прва кавадаречка колумна)

Многу често се случува, некои општествени (?!) феномени, додека не ги почуствуваш на своја кожа, едноставно ги прескокнуваш и продолжуваш понатаму. Така и јас со грипот. Кој толку силно ме вклешти ден пред Нова година, па се до Божиќ, та со високи температури чинам прогледав за уште еден феномен на негрижа кон граѓанинот. Иако и грото од медиумите ја објавија официјалната бројка за дури 40 пати (?!) поголем број на заболени од грип во државата отколку истиот период лани – никому ништо. Да, за време на неработните празнични денови не функционираа матичните доктори, та сите за преглед и коктел боцкање се “тискавме“ на Итната медицинска помош. Цел град на еден доктор... Така започна 2017 година во Кавадарци.

Екстремно ниските температури ујгун им дојдоа на сите, та сменивме тема и се зафативме со студот и неисчистените патишта, улици и тротоари од историските 15 сантиметри наврнат снег. Ниските температури го потиснаа грипот со “бапските“ приказни дека ќе го снема со првиот снег и мраз. Ај што не го снема грипот, туку снегот донесе скршеници, тротоарите и “споредните“ улици (за уличките да не зборуваме) го чекаа првото Василичарско сонце за самите да се исчистат. И оп, повторно ниски температури под нулата и најава за нови (историски?!) врнежи на снег. Во меѓувреме, грипот зема и жртви, како нус појава на тврдокорноста на општеството кое заборава дека постои за граѓаните. А дел од граѓаните ја засилија потрагата по спас од грипот, немајќи како поинаку ли, не верувајќи во системот ли или пак можеби имаат некакво поинакво искуство, па бараат чаре со домашни “лекарства“ и совети од социјалните мрежи од типот “Како да го победиш грипот за два дена“. Како? Никако! 21 век? “Иди мало причај ми о томе!“

Да се разбереме, ако овде станува збор за Кавадарци, не значи дека авторот на овие редови баш го заболе за остатокот од државата или не дај Боже светот. Оти, ако не друго, еден куп драги луѓе се надвор од градот на подолго, повеќето од нив и засекогаш, така да врескањето дека каде и да си најдобро е дома е океј, само запрашајте се патем – каде е тоа дома. Затоа потивко со забеганиот национализам, оти никому не донел добро. Никому! Особено закоравениот турбо фолк патриотизам со националистички предзнак и надзнак. Неверојатно! Капак на се се кутрите кои парче леб земаат по некои Америки и по истите тие Америки плукаат по социјалните мрежи, како да дома (да бе да видиш ти, ами таму им е дома!) семејството не им е лојално до срж на истите тие Америки. Слична приказна е со тукашните “бивши“ жители (на црно) по истите тие Америки, та и Европски унии. Истопорени по кладилници каде ја трошат и последната паричка сркајќи го истинатото еспресо од сабајле до касно навечер (секогаш со промашување на само една утакмица на ливчето), плукаат по светот кој ја мрази Македонија, истовремено барајќи начин барем уште еднаш да заминат во тој исти свет и да не се вратат никогаш овде. Патриотизам? Не, национализам од најлош уличарски тип. А бе вошки фатија, крв пуштија чешајќи се на погрешни места, шизофренија навлекоа мразејќи погрешни луѓе.

А Кавадарци? Кавадарци е сеуште на истото место. Памети овој град големи снегови, бааѓи поголеми од овие историски 15 сантиметри. Та ниту градот, ниту мојата маленкост не сме од вчера. Паметиме ние заедно од поодамна.

П.С. Во моментот, Македонија сеуште нема влада, а ближат локални избори. Отидов јас да го прочитам најновиот број на “Алан Форд“, оти некако нормална литература би му дошла овие денови. “Дилан Дог“ и “Марти Мистерија“ ќе ги чувам за напролет. И да, добрата музика и понатаму се вика рок музика. Особено ако го чекаш повратничкиот албум на Last Expedition.

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци