Блузирање (247-277)

(прва кавадаречка колумна)

“Kompleksasi, titulasi

sto sanjate, sto vas plasi

usred svoje mracne moci

vi zivite u samoci“

(Atomsko Skloniste, “Cedna gradska lica”, LP “U vremenu horoskopa”, 1980)

Ова издание на колумната е старо речиси 53 години. Не верувате? Ајд’, од почеток... Оти не бива поинаку. Знам дека ќе ви звучи премногу лично, ама ова е сепак приватна виртуелна територија, на сета озгора и слободна територија на Блузерот освоена од 2004. Така да, ако не ви се чита, имате неколку милијарди сајтови, па снајдете се некако. Ако не друго ви преостанува да се впуштите во авантурата на дневно консумирање на сапуници од илјада и петсто епизоди, каде лежерно ќе уживате во дерењето на “читачите“ кои така фино ви го надсинхронизираат животот. И на локално и на нацинално ниво.

Сум се родил (така ми пишува во документите) во 1967, година во која тогашната држава ФНРЈ, подоцна СФРЈ (а во неа Народна Република Македонија, па Федеративна Република Македонија, па Социјалистичка Република Македонија), е со стандарди повисоки од речиси 70% од денешните членки на ЕУ (според тогашните нормативи), плус Јапонија чии денешни перформанси како држава се општо познати. Таква била таа 1967. Арно ама... За патриотизмот, за античките сограѓанки и сограѓани, нешто подоцна или подобро во некоја друга прилика или никогаш.

Инаку, моето раѓање е прославено на три адреси: На “Борис Кидрич“, на “Ресавска“ и “Божин Димов“ (поранешна “Дојранска“). Да, на “Борис Кидрич“ (роден таму во куќата на чичко Коле и тетка Вида и нивните Јованка и Иле) во соседството на Александар и Јулијана Малинкови и нивните Смилјанка и Стефанија (“Кум није дугме“) е мојата прва адреса, ама накратко. Една година потоа, на мојот прв роденден, адресата станала “Илинденска“ 3. И незнам дали има некоја врска со мојата денешна животна перцепција, ама на таа адреса (и соседните бројки, па и улици на “Илинденска“) во тоа време се раѓала една градска класа, која малку подоцна ќе го раздрма градот и ќе донесе врвни македонски уметници (Ранко Дакиќ, Цветанка Темкова и др. на пример), спортисти (Никола Глигоров, Тодор Гечевски и др. на пример), па неколку битни доктори, инжинери, специјалисти во повеќе области, одлични комшии (Будимка и Величко, Миле, Ружа, Ристо и Виолета, Димо Просипокот со семејството, Жико – свиреше одлично гитара, Митко и Љупчо, Цвета и Дамјан, Чејковци, Грковци, Ефремовци и слични обични луѓе и необично добри комшии и човеци)... Денеска, на местото каде што живеам со мојата подобра половина (во вистинска смисла на зборот) имам себични луѓе, лоши комшии и ситни души кои ги гасат сијалиците во влезот во зградата во пет сабајле, оти многу трошеле.

И од кога помина детството, животот ме однесе (некаде 1982) на “Индустриска“ 16. Населба “Страшо Пинџур“. Многумина во градот ја нарекоа “Градчето Пејтон“, иако ниту ја гледале таа популарна серија во (пази сега) шеесетите на минатиот век (со првите црно – бели телевизори низ градот), ниту пак му светеле на луѓето кога си го пронашле својот дом по нивните животни перипетии. Нејсе, таа населба и ден – денес е најубавата во градот. Парадокс нели?! Што ми беше зборот? Од тогаш па до последното мое битисување во тоа маало (1997) имам неверојатно фини сеќавања, оти имаше со кого да се створат. А комшиите, пионери во модерно/урбано живеење (Гого, Зока, Жике, Дијана, Иле, Дивна, Коки, Боби, Мартин, Ацо, Маричка, Боро, Марика, Ицко, Весна, Зоки, Иле, Тоше, Крсте, Бетиане, Даниела, Јасминка, Горан, и др.). Првата младост помина таму, а и почетокот на втората. Неверојатно?! Не, само сеќавања на последните години кога на Кавадарци не му беа потребни џабалебароши да му кажат како тоа да живее. Дел од тогашните соседи сеуште се таму со своите семејства (дел прва, а и втора и трета генерација), во некоја друга прилика ќе ви ги раскажам приказните, оти тоа маало се раѓаше токму на почетокот на осумдесетите минатиот век, на простор којшто пред тоа беше буњиште, депонија и место заборавено и од “Господ“. Нит’ згради, нит’ булевари, нит’ улички. Над своевидното гнасно мочуриште (пред да никне населбата) беше долната капија на Агрокомбинатот “Тиквеш“, плацовите и стовариштата на Прилепска пивара, Вишешница и понатаму Ангропромет (подоцна со додавката “Тиквешанка“) се до пекарата. Пазете, зборуваме за раните осумдесети на минатиот век кога Кавадарци ја доби својата конечна урбана верзија, која само требаше да се оддржува и надградува, ама ете не е така во денешно време.

Потоа? Во 1997 сменив адреса, седнав поинаку да го терам животот, се лоцирав на кружниот тек (тогаш единствен во градот) во Новиот центар и правејќи своевидна рекапитулација на пред тоа направеното, заклучив дека само можам да продолжам врз основ на претходното, ама сега со поинаква енергија која ме донесе до тоа што сум денес. Е добро де, има сеуште време до – денес. А денес, мало карикирање, живеам во зграда во која жителите не си го почитуваат својот семеен живот и воопшто не се грижат за него. Цепат дрва на терасата, фрлат ѓубре од џамовите, кинат туѓи сметки во поштенските сандачиња, бушат во единаесет навечер, децата им растат дивеејќи како да во нивниот стан се сами на светот - “Јебига друже капетане, војска све попила“. Попила, ама и заборавила дека има и утре. Има глувци и шприцеви во подрумот, подрум во кој истите тие деца влегуваат и си играат... “Ама што знае дете што се сто кила – зима и носе“.

Ех, приказни, градски и троа поинакви. Оти чаршијар не се станува ако живееш на чаршијата, туку напротив, ако имаш нешто во себе и тоа го делиш со сличните на тебе. Не си градско дете ако клетоштилакот те донел на врвот од градската депонија од живот, та тераш и си број еден истопорен на социјалните мрежи и плачеш по таканаречени лајкови кои само ти го креват егото, кое еден ден ќе пукне, та ќе те растуре. Ех.

П.С. Пред некој ден Кавадарци е (со официјални податоци) прогласен за најзагаден град во Македонија. Екологисти нешто?! Воа – ноа?! Друго нешто, кое како екологијата е своевидно прочистување, само што врвната култура и уметност е прочистување на умот и душата. Бевте ли на претставата “Професионалец“ на Театарот при Домот на културата “Иван Мазов – Климе“? Не?! Ваш проблем. Важно лајкови имате по социјалните мрежи, та до небото истопорени и неважни во денот кој следува.

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (246-276)

(прва кавадаречка колумна)

“Ги знаеш добро оние

Со скришна солза длабоко во срцето

Со скришна злоба далеку зад погледот

Болни од немоќ

Болни од желба за одмазда“

Архангел, “Heart core“, ЛП “Heart core“, 1998

Првите денови на годината со забегани и мистични бројки (2020) не донесоа ништо ново. Светот околу нас се врти на истиот начин, Кавадарци е на истото место, со истите секојдневни проблеми и навики (реновирани улици и тротоари, со стандардни сообраќајни морони и дибеци опасни по живот), месец и озгора празници, та си честитаме или си правиме лице, кој ќе го знае, троа подзаборавени дека зад нас е уште една година полна турболенции, немири, страсти, глупирања и дневно политикантство, проткаено со лични интереси, година во која уште еднаш заборавивме на луѓето пред кои треба да се поклониме за нивното постоење. Оти и во Кавадарци и во Македонија, до небото се чуствува недостатокот од лична култура, недостаток од сопствено јас, недостаток од доверба и почит кон луѓето кои на грбот го носат печатот на чесни, вредни и професионалци. “Јебала вас партиска кадровска политика, фотелјашка љубов, залутана бирократска багра и тендерски интереси – некултурни и несписмени низаедни“.  Да, за Кавадарци ми е зборот. Градот чии најумни, највредни и признати (и надвор од градот) луѓе полека заминуваат одовде. На овој или оној начин. (Малку се засркнуваме кога ни ги топорат вработувањата на погрешни луѓе на погрешни места, ама таа е, и уште еднаш лингвистички кажано - таа е).  

А се помалку ги има меѓу нас, да ни дадат пример за тоа како не треба, за тоа како има надеж дека еден ден ќе се управиме и, ако не друго, дека барем ќе се вратиме на стандардите и вредностите кои во градот од поодамна ни недостигаат (а еднаш ги имавме, доцни седумдесети и цели осумдесети на минатиот век) – европско однесување, градска култура на живеење, почитување на поинаквите, респект кон успешните во нивната професија. Не верувате?! А и како би верувале кога не сте го вкусиле живеењето во град кој споредено со остатокот на државата, па дури и во времето на соцреализмот, имаше сосем идентичен развој со бројни (слични по големина и стандард) градови и урбани средини низ денешна ЕУ. Визијата на тогашните современици била Кавадарци кроток средноевропски град, модерен според архитектурата, моќен според културата. Денес? Што знам. Кога не би биле скриени повеќето од вас зад тастатурата на вашиот компјутер, кога би излегле од вашите забегани партиски шинели, можеби и би имало смисла да се надзборуваме и натпишуваме. Овака, скриени под маските на лажните профили на социјалните мрежи, со залутани мисли објавени на мизерните портали, истопорени на натпросечно мизерните партиски прес конференции без никаков смисол, баш и не ме интересира вашето полтронско размислување.

И уште еднаш, за Кавадарци ми беше зборот. За културните случувања кои во овој град се непрецизирани, недоволно критички опсервирани и не е да не е, ги има, ама како и да ги нема. Оти брзо забораваме. А што тоа ни донесе културата и уметноста во 2019? Овде (субјективно), да нагласам, не би ги третирал популистичките “направии“, настаните за народ и остала популација и ситните борании од култура и уметност. А имаше, не е да не е и од ова и од она. Последното на кое би се осврнал е театарската претстава “Професионалец“. Да, иронија, режирана и од професионален режисер, неверојатен текст, пораки низ него безброј како да е вчера напишан (оригиналниот текст е од 1990), недоволно локално третиран, ама претстава која со првите изведби и во новата година ќе покаже дека кавадаречкиот Театар знае да се наметне на врвот, каде што и всушност припаѓа на, ајде така да ја наречеме, аматерската театарска сцена во државата.

Овде не би се “курчел“ па да бирам настани кои ја одбележаа минатата културна и уметничка година во Кавадарци, ама да набројам неколку кои ниту смеат, ниту пак ќе бидат заборавени. Така некако ме тера мислата и искуството. Ете, Кавадарци ја имаше чест да ја доживее промоцијата на Романот на годината во организација и реализација на Фондацијата “Славко Јаневски“. Гости ни беа и членовите на фондацијата, но и авторката на Романот на годината “Некој бил тука“ - Николина Андова - Шопова. Во Кавадарци беа најандерграунд издавачите од Темплум, промовираа книги, зборуваа за медиумите, сефте кажаа дека првата фотомонографија (патем, извонредна) по сите тертипи во Македонија е нивно издание, вечерта зборуваа Драги Неделчевски, Галапче Галапчев, Никол Гелевски и Искра Трпева. Ме бендисува и тоа што “Темплум“ се искрени поддржувачи на стрипот и стрип културата. На гости во Кавадарци ни беше и Љупчо Јолевски, еден од, воопшто, најдобрите македонски новинари кои ја третираат музиката и културата, со неговото енциклопедиско издание “Радио“. Се радуваав годинава и на враќањето на детскиот театар во градот. Микица Илова направи чудо како креатор на новата детска театарска сцена во Кавадарци и чест ми е што бев скромен дел од нејзините креативни магии. Друго нешто? Имаше. Константната работа на 3дружението за алтернативнна култура “Алтер Центар“ ни ги донесе Меморијалните манифестации “Денот кога се роди добриот човек“ (осмо издание) и “Пријателите за Ристо“ (четврто издание). “Тиквеш Рок Фест“ не се оддржа затоа што ниту државата, ниту Кавадарци беа заинтересирани за тоа, ама 2020 има да го има, макар за стотината урбани градски деца од сите генерации, почитувачи на квалитетната рок музика и љубители на малку поинаквата и квалитетна култураа и уметност. Имаше и уште нешто, ама за тоа во некоја наредна прилика.

Другото? Другото се беше политиканство, задоволување ситни и лични интереси, топорење и гнасење на културните вредности и печалење пари на грбот на обичниот човек кому Кавадарци е пред се роден град, град каде му е домот.

П.С.По една неврзана полемика насочена кон рок музиката во Кавадарци, ја има или ја нема, тезга ли е, творење ли е или само константа која се повторува на одреден број поминати години, во која се спомна дека Кавадарци нема рок автори и бендови со соствена музика, си викам дај да запишам тоа што се сеќавам. Да се разбереме, Кавадарци никогаш не бил “рокенрол“ град. Арно ама, ги има рок музичарите кои рокат со години наназад не доволувајќи градот до крај да потоне во турбо фолк мизеријата, да потоне во декаденцијата дека ете нас за се не бива (?!), да не потоне во свадбарскиот потенцијал на “музички“ изблици. По згаснувањето на Токму Така (денес де се реактивира, де не го прави тоа), рок музиката во градот продолжи да постои. Ма познато ви е тоа, секако. Она што мене ми импонира, авторските моменти одсекогаш ги имало. По Токму Така, по долга (незнам од кои причини) авторска пауза, авторски се појавија Скајлаб (три студиски теми), Проблем (една тема), Деца на сонцето снимија нешто, во меѓувреме извонредните Океан Пацифик со фантастичните оригинални настапи (албум, сингл снимки), Нерв, со нивната оригинална гранџ изведба на авторски теми, секако неодминливите Журнал (неколку студиски снимки, ма и хитови), ете ги сега повторно на сцената, искусни и жестоки. Секако дека во поново време се неодминливи Смоук Шејкерс (снимен албум), плус трето место на Демо фест во Бања Лука (БиХ), учество на Заечарска гитаријада (Србија), учество на релевантни рок фестивали во Македонија, тука некаде се појавија Лексикон (засега две снимки на авторски теми), а ако се вратам малку наназад, контроверзните Вуду, кои со целосен авторски материјал настапија на еден од најдобрите европски фестивали “Егзит“ (Нови сад, Србија). Треба ли повеќе за еден град како Кавадарци, (не е важно дали се општински или пари од спонзори, ама баш воопшто не е важно) кој најголемите пари ги потроши на разноразни Цеци, Жељки, Розги и слични тракатанци. Не сте ги гледале или слушале кавадаречките рок бендови наназад низ годините? Ваш проблем!

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци