Блузирање (270-300)

 (прва кавадаречка колумна)

 

“...Ljudi samo govore

zasto si nervozan

ljudi samo pricaju

ne budi tako grozan

 

Ljudske usne sapucu

suljaj se ti kradom

izbjegavaj nevolje

skinut ce ti glavu...“

 

(“A sta da radim”, AZRA, LP “Singl ploče 1979-1982”, 1982)

 

Време е за патување низ минатото. Не многу далеку, до 20 ноември 2004, кога во тогашниот независен кавадаречки двонеделник “Тиквешка хроника“ за првпат ја објавив оваа самобендисано наречена прва кавадаречка колумна. Седумнаесет години поминаа од тогаш и за жал, не само што е прва, туку и единствена посветена на Кавадарци со сите маани и доблести. Не се појави друга па да ги “одмериме силите“. Се шегувам. Многу приказни, многу ликови, многу градски хронолошки моменти и записи, многу денови и поставени прашања (99% сеуште неодговорени), 17 години и 300 (три стотини) објави на сопствено размислување, сопствен став, сопствен избор, сопствена поддршка на фините градски нешта, стотици поставени прашања до оние кои се меродавни и платени да одговорат, урбани анегдоти и пред се вистинска и искрена заложба за Кавадарци пристојно место за живеење. И да, слатко време “потрошено“ за истражување за одредени теми во колумната. И којзнае колку пати повторено овде, милијарди сајтови ви се на располагање, партали, се извинувам, портали со полуписмени автори на текстови ли се, што ли се, платформи и што ли уште се на мрежата за вас почитувани, па изборот е ваш, ако сакате читајте, ако не ајт’ на друга адреса, што е и ваше уставно и лично право, особено ако не го почитувате моето поинакво размислување од вашето, што и не го барам, ама баш никогаш од вас. Ова парче слободна територија ги издржа сите лични и професионални перипетии на авторот, не па вас да ве издржи доколку си имате поважна работа од темите кои ги пласирам овде, да повторам уште еднаш – како лично и субјективно размислување за Кавадарци. Можеби не сум никогаш во право, ама мое право е да си кажам што мислам за одредена општествена и особено градска појава, со оглед на тоа што Кавадарци е мој роден град и сиот живот го поминав во него, па понекогаш и раскошно си дозволувам да имам свој став за него и за се што ме “тангира“ во него. Каков? Ете ви адреса достапна на интернет, се е достапно што сум напишал во 300 објави, од 20 ноември 2004 до денес за разлика од пиши – бриши “автори и експерти“ за се и сешто. 17 години бре, сум се “утепал“ од пишување. И за се што е напишано, до збор постои и е вистинито и стојам зад тоа. Оти да пишуваш за градот кому си го посветил животот, можеби малку повеќе, ама дефинитивно е заебано. Ама и убаво. Оти еве и сега додека ги пишувам овие редови ме фаќа напад на смеа, читат бре, читат, дури и распосланиот кодошлак чита и се распаметува напикан во сите пори на градот кој не го сакат. Ним градот им служи само за лични интереси и омраза кон поинаквиот од нив, најчесто тој поинаквиот е и човек кој направил нешто за градот. Некој некаде рекол – ситна боранија од луѓе. Ептен ситна, би додал. Нејсе. За жалење. И зошто да не, еве ви лектира меѓу две кодошки интервенции. А бе животот не е порно филм, не е сапунска серија, не е политички памфлет, ќе да е нешто посуптилно и поубаво.

Пишував во овие 300 изданија на “Блузирање“ често и за културата и уметноста кои ми се секојдневие и приватно и професионално. Горд сум што од далеку се гледа (чита?!) дека не се изоставени голем број на квалитетни случувања, личности, настани и себеси си дозволувам, на овој простор, да мислам троа повеќе субјективно и од лична точка на гледање на нештата, особено што со културата и уметноста сме на ти, па што како директен учесник, што како љубител и почитувач на квалитетното, креативното, оригиналното и често поинаквото имав (и сеуште имам) свој став и професионален изблик и радост, среќа, понекогаш тага, често збунетост заради неможноста се што е квалитетно да се најде во овие редови, но и цврстина, некаква си храброст да се издржи секојдневието, колку и да тоа нема никаква допирна точка со реалните потреби на еден човек со свое јас во овој град, случајно или намерно наречен Кавадарци. Едно одсекогаш било јасно во овие редови – ничија не траела довека. Така да, уште утре ќе сум дел од некоја театарска претстава, концерт, промоција, изложба, за дел од нив ќе пишува и овде, за дел од нив ќе муабетиме попатно, можеби од нога, можеби некаде со кафе, пијачка или седенка до долго во ноќта. Со фини разговори, разговори, разговори, почитување, насмевки... Оти со човеци бива, не со типови кои забораваат дека имало вчера, завчера, каде ги оставиле парталите на себичноста и омразата, дека има утре во кое ни под разно нема место за нив. Оти? Оти така треба. Оти, најубавите приказни за Кавадарци сеуште се пишуваат. Прашање на време е кога ќе експлодираат во својот раскош и елементарна пристојност, општа култура и почитување на вредностите кои и во моментот намерно се пикаат под тепих, за да алчноста по “видејте ме“ им потрае, во една ефтинија од постоење и мерак за дневен чалам и неискреност до небо. И да бидам уште еднаш субјективен (си сакам – си можам), она што го пикате под тепих, она што ве боли (џабе криете), она што уште од сабајле го мразите, еден убав ден, ете го кај и да е, ќе дојде, ќе ве покрие со прашината на заборавот и ајт’ здраво. Ве нема, ко’ да не сте постоеле. Оти убавината се раѓа за да остане, за да биде вечна и вековита. Така е и во културата и уметноста, меѓу другите општествени појави во ова факинг секојдневие. Понекогаш ми се чини дека веќе наредните денови  ќе надвладее разумот, ќе се распарчи на милиони делови национализмот, ќе заминат во неповрат сите зла кои не доведоа до ова дереџе, оти, нели, не сме од вчера и не сме за до утре. Има денови. Ќе почекаме.

Кога сме кај културата и уметноста, сами дадете ја дефиницијата што е тоа култура и уметност во Кавадарци. Толку од мене, толку можам. толку знам. Оно, понекогаш повеќе, понекогаш помалку, како ќе се падне, ама ете приказните ќе ги тераме по наше и во некои идни изданија на “Блузирање“. И да се разбереме, не ми мешајте овде политика, оти политиката е зло, а злото нема предиспозиции да ствара добра култура и уметност. Изборот на политиката не е и мој избор. Толку за тоа.

Друго ми беше зборот. Во одредени периоди (денови, седмици, години) сум размислувал да престанам да ја пишувам колумнава, а во одредени периоди пак да се обидам ова да го ставам меѓу две корици и да личи на книга. Ниту едното не сум го остварил. Ниту сум престанал да ја пишувам колумнава, ниту сум ја ставил меѓу две корици. Ко’ политичка партија сум станал ебаго, ниту едно ветување (од двете) не сум остварил. Ама ете денес е денот кога на “мрежата“ стигнува “Блузирање“ број 300. И драго ми е поради тоа. Сум опстанал во оваа бара полна со крокодили. Да бе. И сеуште читам добри стрипови и одлични книги. И сеуште слушам вонвременско добра музика. За инает? Не, за сопствено задоволство и ќеиф. А што се однесува до пандемијата на COVID – 19, во понеделник одам да се вакцинирам по трет пат. Фала ви и се читаме наскоро повторно. 

П.С. Ја имав ете таа среќа, мојот сопатник во забеганото секојдневие, мојот соборец, мојата поддршка во приватното и професионално патешествие наречено живот да биде мојата сопруга Билјана. Да делиш буквално се, да имаш почит и разбирање, да ти се радува бре некој во секое ново утро и покрај гласното тропање по тастатурата понекогаш и долго во ноќта. Додека ги пишувам овие редови, таа нема поим дека ова издание на “Блузирање“ број 300 и го посветувам нејзе, на нејзината енергија, креативност, несебичност, радост, на нејзината неуморна левучка, на нејзиниот и наш “Сокол Арт“, на нејзината љубов. Денес е 20 ноември 2021, сабота, вечер ќе се дружиме со драги луѓе, ептен убави човеци. Патем ќе слушаме добра музика и потоа во кревет, со добра книга и радост за утрото кое следува. А утрото? Утрото не очекуваат палачинки од маестро Филип Јанчев, на кои ќе се насладуваме со сиренце и кавадаречки маџун, а потоа и некоја скаричка и понекое пивце со една фина екипа и повторно со добра музика, а се по повод “Блузирање“ број 300. Скромно? Неее... Напротив! Моќно!

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (269-299)

 (прва кавадаречка колумна)

 

“...Далеку ми патува

Ноќва мислата

Високо над планини

Во небесни широчини

Летам над градот

Во облак претворен

Трепери ноќта

Од ветер пролетен...“

 

“Кандилце“ – Влатко Стефановски,  LP “Cowboys & Indians“ , 1994

 

Есента полека преовладува и во Кавадарци. Претежно сончево, необично за овој дел од годината, ама ете тоа е. Кое време не сме го издржале и поминале, па за една (пре)топла есен ли сега да се ценкаме. Е сега, малку ќе газите кал во центарот на градот (и покрај сувото време), ама тоа ќе се среди еден ден, ќе профункционират и тротоарите на “Илинденска“ секако. И каблите ќе бидат подземни еден ден. Еден стварно убав ден.

Дотука е јасно. Одиме натаму. Ако очекувавте овде да зборуваме за недостатоците на Кавадарци, сте се заебале. Тоа нека го мислат оние кои земат плата за истото. Ние овде овојпат, се навраќаме на некои фини нешта кои низ изминатите години му случиле на Кавадарци, а се неповторливи. Или пак нема кој да ги повтори?! Е па да започнеме.

Во 1953 е основан, како институција, со одлука на Влада на Федеративна Република Македонија (за некоја година подоцна Народна Република Македонија, па Социјалистичка Република Македонија, па Република Македонија, па Поранешна Југословенска Република Македонија, па Република Северна Македонија), - Домот на културата во Кавадарци. Можете ли да замислите, по турболенциите, крвавите години, жртвите, револуцијата, борбата за ослободување од фашизмот,  по Втората светска војна се основала институција која ќе биде носител на културно – уметничките дејанија во град и општина Кавадарци?! Тоа е таа институција, каде првпат организирано се “правел“ Театар, каде фолклорната ризница по првпат организирано се повденало да биде Фолклорен ансамбл кој ќе созрева низ годините и ќе биде еден од најдобрите аматерски ансамбли во државата, каде кино проекциите ќе бидат културно просветлување до некаде крајот на осумдесетите, каде се се правело што никаде на друго место низ градот не се правело. Е па зошто овие податоци? Е па затоа, оти не е од никој почнато и не е со никој завршено, не за друго, изместени се перцепциите за културно и уметничко образование, не е се само во образовните институции. Ќе да е и до културните институции. Нејсе. Во 1953 година Кавадарци нема ни електрична енергија која ќе го напојува градот, “инките“ се информација за најновите вести од дома и од светот, улиците сеуште немаат имиња, а низ центарот (од денешна точка на гледање) тече “поточе“ на сред улица со измет. Кавадарци во 1953 е сеуште касаба со 8 илјади жители, па “куд који, мили моји“. Другите приказни се многу подоцна. Раните седумдесети Кавадарци започнува да станува град. И со големи букви ГРАД. Љубовта и професијата на тогашните градители на модерно Кавадарци сеуште живее. Големи човеци биле тоа. Поголемиот дел од нив е сеуште жив, подзапрашајте ги како и што треба. Што преку објектите кои сеуште виреат низ градот, што преку ненапишаната вистинска хронологија на градот Кавадарци. Ќе биде де, ќе се напише, ќе остане за идните генерации, еден убав ден.

Денес, ех денес, Кавадарци е тоа што е. Да не заборавиме, уште еднаш и уште еднаш. Кавадарци е на сите негови граѓани. Не е ничија партиска “прчија“, а најмалку на “политичарите“ кои се замислуваат дека владеат со градот. Немојте ве молам, ама стварно, немојте ве молам, полека со тоа амбициите. Да не наврат и “управни одбори“ и хонорари за комисии и “џезми“ од што многу му  ја мислиме за граѓаните на Кавадарци, сосе тендери и слични тракатанци. Оти и утре има нов ден. Што потоа? Вистинското Кавадарци е тука. Баш му е гајле за вас. Па и за нас, за мене, за тебе, за нив. Оти, ете убав ден ќе дојде, ама еден стварно убав ден.

П.С. Паметам, ама навистина паметам и тоа од поодамна. На пример паметам дека во 1992 година на сцената на Домот на културата во Кавадарци се оддржа првиот “Тиквеш Рок Фест“. Го организираа некои добри луѓе, без банка надомест. Учествуваа 12 рок бендови, од кои 11 од Кавадарци и еден од Неготино. И сите беа одлични. Победник беше градот Кавадарци, кој дозволи нешто такво воопшто да се организира и случи. Некогаш било, денес само се раскажува. Можеме ли поинаку и подобро?! Кој ќе го знае. Оти Кавадарци не е само вулгарната пцовка и новокафанско доживување. Ќе да е и нешто друго. Пофино. Поградско.

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (268-298)

 (прва кавадаречка колумна)

 

“Чувството дека се ближи број 300 на Блузирање“

Марјан Т.

 

Првиот прочитан стрип во животот и не беше класичен стрип, беше “Микијев забавник“, купен (од парите за ѓеврече и серенатка) од трафиката на тогашна “Нова Македонија“, каде продаваше легендарниот чи’ Мите. Трафиката во тие седумдесети на минатиот век се наоѓаше прво спроти (пред “Илинденска“ 3, мојот втор дом), а потоа кај кавадаречката пошта. Првиот класичен стрип го прочитав во тогашен “Политикин забавник“ (денешните негови изданија се чудни, со солиден број национал - социјалистички текстови, ама тоа е друга приказна). Стрипот беше “Фантом“. Потоа “Рип Кирби“, а поради Флаш Гордон ја засакав научно фантастичната (стрип и класична) литература. Морам да нагласам дека дома не се купуваше “Политикин забавник“, па првото вистинско стрип искуство беше прочитано кај вујко ми Иван Чемерски, кој и до ден денес е еден од медиумски најинформираните луѓе кои ги познавам. Едноставно – не читал никогаш глупости. Кај него дознав за “НИН“, за библиотеката “Реч и мисао“, за саботните и неделните изданија на дневниот весник “Нова Македонија“. Што е најинтересно, кај него многу години подоцна го прочитав првпат и дневниот весник “Утрински весник“, кој стана едно од дневните редовни четива во моето читателско патешествие, заедно со “Дневник“, па и “Македонија денес“ каде неколку години бев и дописник од Кавадарци. Ги читав и загребските “Старт“, “Данас“, ден денес го читам белградско  “Време“. Се радував како мало дете на неговите месечни изданија, особено на култното “Време забаве“. Последниот и можеби најдобар и врвен новинарски производ на овие простори беше сплитски “Ферал Трибјун“.

“Млад Борец“ почнав да го читам рано, како средношколец, за да неговите подоцнежни неделни изданија ми бидат репер што тоа сакам да читам како оригинален и храбар македонски новинарски производ. Го сакав и “Денес“, за да мојата “еуфорија“ по македонските новинарски потфати заврши со “Форум“ и “Граѓански“. А за стрипот... Читам и купувам и ден денес, во зависност од финансиските можности. И горд сум на тоа. Не сум забегал за да бидам во исто друштво со политичките самобендисани типови, кои во некои од претходно спомнати изданија не би можеле да бидат ниту колпортери. Високите новинарски стандарди денес се само сеќавање на едно храбро време, во кое различностите беа скапоценост, а стрипот беше достапен во секоја трафика. Денес квалитетен стрип ќе си купиш, за жал, само во извиканото Скопје и тоа ако начекаш. И сега гледам, дека овие печатени дневни весници, неделници и месечници добро си ја завршиле работата. Ако не друго, да можеме да направиме една реална споредба со калакурницата од интернет (таканаречени) медиуми. Неверојатно можеби ќе прозвучи, ама поконкретни и поточни информации имавме од еден белградски “Џубокс“, загребски “Полет“, скопски “Студентски збор“, од еден легендарен скопски “Пулс“, отколку од милионите сајтови кои ни се на располагање со нивниот шалабајзерски пристап кон новинарство. Од локално, преку национално, па до којзнае каде, особено што се тоа е глобално. Е сега, зависи се од пристапот и изборот. Иронијата да биде поголема, авторот на овие редови, нели, авторот на првата самобендисано наречена прва кавадаречка колумна, најмалку ги троши локалните и националните “информации“. Медиуми во кои насловот е еден и нема врска со содржината, да не речам “плукни и замини си“, ама скокај и бегај што подалеку од нив, оти личат на се, само не на извор на информации. Локални билтени се тоа во кои се штанца култот на личноста, национални “бљувотини“ во кои се глорифицира поплочувањето на пеесет метри тротоар во место каде контејнерите служат само за “сликање“, “информираат“ за настани на кои и не присуствувале и се доказ на нашата немоќ како истрошено општество. А бе ај!

П.С. Денес е 4 ноември 2021. На денешен ден во 1922, во Египет, британскиот археолог Howard Carter и неговиот тим археолози ја пронајдоа гробницата на Тутанкамон (Tutankhamun's tomb) во Долината на кралевите (Valley of the Kings). Доста за денес. Да.

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци