Блузирање (267-297)

 (прва кавадаречка колумна)

 

“…Kompleksasi, titulasi

sto sanjate, sto vas plasi

usred svoje mracne moci

vi zivite u samoci…”

 

“Cedna gradska lica” – Atomsko Skloniste, LP “U vremenu horoskopa”, 1980

 

Се начекав себеси како сеуште слушам летна музика, а надвор температурите полека и секојдневно се пониски. По некој сончев ден, колку да биде истресок од есен и повторно ниски температури, колку да се запази правилото. Дека есента е измислена за да паднат лисјата од дрвата (што преостанаа) сите знаеме. Не дека пролетта постои, ама ете нешто мора да дојде по зимата. И додека се прибираме по дома, тресиме глупости за пандемијата, развиваме нови теории на заговор (ко’ да сме најбитни на светот), ги решаваме светските проблеми, дел од (пре)гласните антиваксери тајно(?!) се вакцинираат (дел од нив и со трета доза), се доправува набрзина зимницата за да не ја предвари ракијата, ги броиме парите за сметки, ги вклучуваме фрижидерите за длабоко во подрумите и ги полниме со месо за недајбоже, ги товариме терасите со дрва и почнуваме да мудруваме по социјалните мрежи. Не дај боже да сме пропуштиле нечиј статус, те овој е од нашите, те овој не е, те ќе го згазиме, се ќе му направиме, особено ако не е од нашите. Се очекува почетокот на ноември да преовладее разочарувањето, не смирувањето и отрезнувањето, туку баш разочарувањето, особено по седнувањето во фотелјите на вечните аспиранти по истите, по доцнењето на платите, по заборавањето на личната и политичка превртливост за нејасни интереси, по осилениот и ефтин национализам кој ни тропа на вратите ко’ да пасиме сите трева, по продолжувањето на касапењето дури и на оние кои четири години (?!) до врв го донеле своето раководење и некои слични тракатанци до следните избори. Не е на арно, повторно наебаа дебело наебаа професионалците со знаење, мајсторство и искрено срце поради полуписмените калкулатори, наебаа независните и “независните“. Овие “независните“, они си знаат. Следните избори повторно ќе бидат “независни“. На ѓоамити победниците секако ќе им се приклучат сите кои по јубилеен пат смениле политичка боја и така весели ќе одлучуваат за нашиот живот. Ма немој! Ајт’ сите заедно повторно во прво одделение! Оти во прво одделение се учат буквите на кирилицата, на македонската азбука. Во второ латиницата. Во трето странски јазик. Заебано тоа второ одделение богати!

Инаку, Кавадарци ги живее своите раноесенски денови. Постизборно секако. Се зафркавам. Ги живее вообичаените раноесенски денови. Да повториме – раноесенски. Не ренесансни. За жал. Арно ама, не секогаш било вака, ниту пак (познавајќи дел од новите фино писмени генерации) ќе биде во некоја блиска иднина. Се радувам на нивните идеи за Кавадарци какво што го посакуваме во 21 век, а кои ќе ги реализираат, во тоа не се сомневам кога ќе дојде нивното време (наскоро?). Ќе почекаме, не е проблем. Арно ама (уште еднаш), за жал на многумина, не сум југоносталгичар, немам некоја тага по изминати времиња, имам дебели и лични причини за тоа и еве уште еднаш да кажам овде (кажано пред тоа, на ова исто место многупати) дека една од причините е монотонијата на југословенското општество освен ретките културни и екстремно добри музички изблесоци, лажната економска стабилност, лажната еднаквост и крвавиот крај на поранешна Југославија. Ама ете, понекогаш реално размислувам дури и за времињата кога Кавадарци беше на прагот на пристојно место за живеење и кога со сиот свој сензибилитет беше блиску до европски град, можеби прв како таков во Македонија. Ех... Ќе биде. Одиме понатаму.

А каде понатаму? Немам појма. Со книгите? Ех, уште да чита некој добри книги. Ај, ќе видиме, ќе почекаме. Можеби во меѓувреме и ќе заминеме некаде далеку од олошот, ама сеќавањата на тоа ретко добро што било ќе не следи насекаде, па и надежите дека тоа доброто ќе се дуплира? Тука сме, каде и да сме!

П.С. Од времето на почетокот на пандемијата COVID-19 не е повеќе ништо исто. Ќе отварале со работа ноќните клубови? Е ако де. Истите газди имат кафулиња, ресторани, пицерии и слични тракатанци кои им работат и тоа како добро, па никому ништо. Сертификати?! Важно државата не чини, а се утепаме бе бато да бидиме власт у таа иста држава која не чини. Ќе да е нешто и до домашното воспитување, до почитувањето на поинаквото мислење и основното образование и општата култура. Е ај, на арно нека ни е ноември 2021!

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (266-296)

(прва кавадаречка колумна)

Сеќавањата, колку се добри, толку се и заебани. Особено ако паметиш од поодамна. На пример: се сеќавам на неколку верзии на Стар Балкан (новата наскоро ќе ја “испробам“), се сеќавам на дуќаните низ Кавадарци, кога беа Дуќани, а не дуќанчиња, се сеќавам и на Градското стрелиште и на Градскиот плоштад (имам приватни фотографии) кога беше најголем на светот и не беше нашминкана ледина и Хотел “Балкан“ истопорен на сред плоштад со неговите култни Летни бавчи и чорбата во шест сабајле. Да, Хотел “Балкан“ (како истрошен објект) е сеуште тука на истото место, дрвја растат по собите, ѕидовите се распаѓаат и објектот станува безбедносно опасен, а денес во употреба е само покривот за приватни и службени огномет сеанси, ама објектот е и како кулиса за хорор филм, плус тоа стаклениот прилепок до него кој зјае празен од којзнае кои причини. Убавини во расчекор! Ебати убавините!

Којзнае дали некој памети дека во Кавадарци некогаш имаше и касарна, дека таа иста касарна беше полна со војници од цела поранешна Југославија. Којзнае дали војниците кои таму го служеле законски пропишаниот воен рок ги чуваат писмата кои ги добивале, фотографиите кои им останале како спомен на година и нешто залудно потрошено време (?!). Ма тоа се веќе туѓи сеќавања, најверојатно заборавени и непотребни. А моите сеќавања одат до таму некаде кога денешните дуќанчиња на урбаниот простор Стара автобуска станица беа токму тоа – Автобуска станица. Со билетарница, чекална и плукалница. Ах да, имаше и страотен мурал, ама, ете, се згина, јебала нас приватизација и моронизација. Да не зборувам за сеќавањето на Градскиот пазар, за неговите одделни простори: Дел за продавање јајца, дел за продавање сирење, дел за овошје и дали воопшто некој се сеќава на истурениот максимално вкусен бостан секое лето кај тогашната слаткарница “Шериф“. Ех, времиња? Не, ех невремиња. И ете го сега пазарот. Чекаме да видиме што ќе биде со неговиот нов изглед. Во центарот на Кавадарци. Да.

А денес, во 21-та година во 21-от век, век на катастрофални и забегани политиканти, алчни, арогантни типови чии болни амбиции по фотелја не ги разбираат ниту оние кои по (партиска команда) гласаат за нив, типови кои ни го одземаат денот, ни се мешат во ручекот, а на некои и во домот, век е ова на некое ново и чудно Кавадарци.

Инаку, што е, да простите, малку нездраво, многу брзо забораваме. Ептен. Ги заборавивме луѓето бре. Го заборавивме еден од најголемите кавадаречки и македонски ликовни уметници Ристо Соколов Сокол, чиј ден на раѓање (да потсетам, а кој е платен за тоа нека провери по тоа општинските архиви) со одлука на кавадаречкиот Совет е прогласен за ден од исклучителна важност за Кавадарци. Добро сега, кавадаречкиот Совет има многу верзии изминатите 30 години плурализам, кој како му се “вденало“, ама... Не дека Ристо Соколов ќе биде заборавен, напротив. Живее тој сеуште преку делата кои се распространети во приватни колекции и галерии ширум светот, а и неговите пријатели, соработници, соборци и особено неговото најблиско семејството се трудат неговата оставштина да биде достапна. Ама ете, заборавиле тие кои секои четири години ја бараат довербата на граѓаните, па да не се од Здружението за алтернативна култура “Алтер Центар“ ќе нема кој низ градот да одбележи Ден кога се родил големиот уметник и човек. И што е најинтересно во овој случај, Општина Демир Капија и Домот на културата “Мирка Гинова“ од Демир Капија се сетија годинава на Ристо и достојно се навратија на неговиот живот и уметност. Има заборавени уште многумина. На пример беа заборавени на 30 години од загинувањето Петре Тодоровски и Мишко Митрев. Неверојатно! Една китка да однесеа на нивните вечни почивалишта. Барем од почит кон нивните семејства. Ма секако дека секоја чест на сите имиња кои градот ги чествува. Ама не сум слушнал некој некаде да одбележи некој ден за уметникот Гоце Ромбо, ма и за Никола Баснарков, ете да не се приказните на ФБ нема кој да го празнува ни денот на Даскал Камче. Ниту некаде се спомнуваат основачите на Радио Кавадарци, на Распеани кавадарчани, за градителите на модерно Кавадарци да не зборуваме. Тие тивки луѓе, архитекти, градежници, уметници и професионалци во својата дејност. Авторите на најмаркатните споменици и скулптури во градот заслужуваат исто така свој ден. Од авторите на фонтаните на “поранешниот“ Градски плоштад (?!), преку Споменикот на слободата, до Глигор Чемерски и Петар Мазев чии мозаици и (уништени) мурали беа одлика на модерно и европско Кавадарци. Да не ги спомнувам авторите на архитектонските решенија низ градот - Автобуската станица, Спомен костурницата, а бе некој со својот исклучителен професионален и човечки напор го сместил Кавадарци на светската мапа со примероци на брутализам во архитектурата, ма се, се што е битно заборавивме. Тука некаде заборавени се и доајените на кавадаречкиот Театар – од Васо Ангелов, преку Блажо Славев, ма до еден куп професионалци и аматери ги има кои го однесоа кавадаречкиот театар далеку од Кавадарци, далеку од границите на Македонија. Ма заборавена е и скулптурата “Гроздоберка“, која тажна и нерепарирана стои во еден ќош во дворот на кавадаречкиот Музеј Галерија. А има “мал милион“ урбани градски места каде може да биде сместена на радост на многумина љубители на убавото. И на градското. Ама ете, уште еднаш да го спомнам Ристо Соколов Сокол - да заборавиш на човекот кој е автор на официјалното знаме на општина Кавадарци ?! Да заборавиш на човекот кој по сите негови патешествија и човечки и уметнички низ “белиот“ свет, од Њујорк и Париз, преку Белград и Софија, до Берлин, се врати назад во Кавадарци. Еден букет бре, една свеќа од почит запалена на неговото последно почивалиште. Заборавот почитувани случајни или намерни сопатници во блузирањево, ни го еба звањето, да извинете на вулгарноста.  Нешто тука не ќе да е во ред.

П.С. На денешен ден низ годините наназад најверојатно се случило нешто битно во Кавадарци. Проверете сами ебаго, гуглајте малку и изразете почит кон она што било, а не е поврзано со вашето животарење или тротоарот кој пет месеци се поплочува. Оти, останува некој по нас, кој може и ќе се сети на вас. Или на мене. Сеедно.

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (265-295)

(прва кавадаречка колумна)

Есен е. Дури и во Кавадарци. Дожд истура една недела, кал по тротоарите на еден дел од “Илинденска“, стигнуваш дваесет минути подоцна од што си тргнал било каде и да ти е целта, рипни камче, згазни скршена плочка, прескокни сомнителен кабел, скриј се од настрешницата на некој од безобразните локали да не те “ропне“ по “тимба“, која ти се надвиснала длабоко под глава (висок сум 1,81 м), чадор не можиш да отвориш од тенди, скршни троа од патеката по која си тргнал заради скалилата на дуќаните кои се до пола и повеќе тротоар, додека газдата на локалот те гледа истопорен и ти се сити бре “бизнисменот“ на твојата мака и општа култура. Шо’ ќе му прајш. Кавадарци  2021. Кавадарци во некое чудно (меѓу)време, чиниш утре сите заедно ќе полетаме и ќе го населиме Марс. А ваму каблите од 1987 ни висат над глава. И така, си течат градските приказни, лежи лебу да те јадам, стануваме лека – полека музејски експонати во лажни музеи, дува ветерот, природата си го враќа својот простор, се почесто сме жртви и пол на потрошувачкото општество, купуваме замрзнато месо од преку големата бара, пиеме вода од пластика оти ни Лукар не е тоа што беше, си течат деновите, избори ко’ неизбори, ситни души за едри настани,  никнуваат згради ѓоа посеани, ете кај е ќе поминат 45 минути и ќе заврше часот. Ама овоа што ни се случува не е школски час. Овоа е тотална заебанција. Багремите?! Они се колатерална штета на нашето незнаење. Ко’ што пред десетина години некој ја “скина“ сенката на “Илинденска“ на потегот од банката до стариот суд (?!), така сега голтаме прашина (до пред некој ден), па се давиме во кал (од пред некој ден), на еден тротоар во должина од пеесетина метри. И каблите ќе висат и дрвата ќе се корнат, оти секој почнува од себе, заборавајќи притоа дека Кавадарци не е нечија приватна прчија, па да си го правиме како нас ни одговара, оти со тракторот има своја аграрна намена и не е за центарот на една урбана средина. Ех, да не е паметењето, дека еден ден бевме блиску до врвот, а сега се митариме и блуеме отров за да “нас не биде“, ќе беше поинакво размислувањето.

И додека течат приказните за вакво Кавадарци, за накво Кавадарци, оваа предизборна кампања дополнително го унакази градот со излепените “плакати“ (далеку од квалитетен дизајн и вистинска порака до граѓаните) кој каде ќе стигне. Еве, го чекам денот после изборите, па да му се заблагодарам на партиските активисти што ќе го исчистистат градот од пропагандниот материјал (оти тоа е – пропаганден материјал). Се заебавам. Никој од нив нема да мрдне со прстот. Ќе бидат “удавени“ во постизборните резултати. Додека ние обичните граѓани, кои немаме резервно место на живеење, уште еднаш ќе се прибереме дома и ќе се запрашаме – до кога? Фала ви, ете не нас од некаде далеку за некое време, оти сонцето грее секаде исто на целата земјина топка. Фала ви, ама ете не успеавме... Кавадарци пристојно место за живеење?!

П.С. Пред некој ден, во еден фин муабет со драг сограѓанин, заклучивме – нит’  Кавадарци ќе има велосипедски патеки низ градот, нит’ зеленилото ќе надвладее, нит’ ќе сопре урбанистичкото дивеење, нит’ културата ќе надвладее, нит’ професионалците во својата фела ќе дојдат до израз. Зградите во мал град како нашиот, ствараат само наива дека сме голем град. А има ли нешто поубаво од мал град?! Има ли поубаво од мирна средина и маалско живеење?! Одговорот нема да го најдете во овие редови претходно испишани... Одговорот барајте го на друго место, од други луѓе, од оние кои деновиве ве посипаа со ветувања, ветувања, ветувања...

By

Марјан Т.

Бул. “Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (264-294)

 (прва кавадаречка колумна)

 

 “Јас немам ништо повеќе од себеси

само срце кое чука вистински

сосем доволно да те вознемири

да те уплаши.

 

Ги знаеш добро оние

со скришна солза длабоко во срцето

со скришна злоба далеку зад погледот

болни од немоќ

болни од желба за одмазда...“

 

(Архангел, “Heart Core”, LP “Heart Core”, 1998)

 

Кога таму некаде раните седумдесети на минатиот век беа поставени првите семафори во Кавадарци, во центарот на градот, ние тогашни првачиња, второделенци и троа поголеми веќе знаевме дека пешачењето ќе биде посигурно, а возилата веднаш се прилагодија на условите. Точно е дека имаше многу помалку возила од денес, но Кавадарци и на ниво на тогашна 20 милионска Југославија, според бројот на жители, после Марибор имаше најмногу возила по глава на жител. А како тоа знаевме за семафорите дека помагаат движењето да биде посигурно? Па учевме за тоа на училиште, а домашните лекции по општа култура знаеја да бидат и “пожестоки“. А денес? Ма воопшто не ми е целта да правам споредба меѓу начин на живеење со разлика од 50 години. Денес гледате и самите. За многумина (и пешаци и возила) како и да не постојат семафорите, а ги има низ целиот град. Сосема друга приказна е паркирањето. Обидот да се реши хаосот со платен паркинг се покажува како половично решение. Во недостаток на строго санкционирање на непочитувачите на законските прописи, секојдневната слика и не е баш убава. Напротив. Многу нервоза низ улиците на градот. Џабе не кружи заебанцијата низ градот – “Пушти си четири жмигавци и пиј си кафе“. Кога би “терал“ натаму, третата приказна би била за неприлагодената брзина на арогантните возачи и апсолутното некористење на “жмигавците“, ко’ да тој зад тебе има парапсихолошка моќ да ти ги чита мислите за тоа каде си тргнал?! Кавадарци и тие рани седумдесети беше мал град по број на жители, а и денес е тоа. Само што денес ги немаме грото од селските населби, кои се поретко, како минува времето, се и викенд населби. Оти нели, 21 век, некои нови населби се на повидок. Кој ли само ќе живее таму?!

Се потсетуваме уште за нешто. Раните осумдесети години на минатиот век, во Кавадарци успешно работеа две дискотеки: дискотеката во тогашниот Младински дом и дискотеката во тогашниот ресторан “Тиквеш“ (подоцна, раните девеесети “Ла Луна“). Знам дека се повторувам понекогаш, а најверојатно и сега, ама најверојатно клучниот момент за промена на дневниот и ноќниот живот во Кавадарци е мај 1984. Ај што се научивме некоиод нас да слушаме добра музика, ама ете престана да постои/функционира корзото во градот (неколку неуспешни обиди за негова реанимација имаше следните година – две), се (ре)отвора слаткарницата “Палма“, кафулето “Бос“ започнува со работа на местото од култното “Дечки“, кое пак продолжува да работи во соседниот локал. Тоа време всушност е и зачеток на денес извитопорената дневна кафе шема во градот. Периодот се совпаѓа со враќањето на генерацијата родена 1966/1967 од екскурзија низ тогашна Југославија (крај на трета година средно, во мојот случај гимназија). Инаку станува збор за генерација која во тоа време беше последна која се школуваше по класично образование. Се понатаму е еден голем образовен експеримент кој трае до ден – денес, повеќе години одколку што има државата ни самостојност и независност. Во контекст на 1984 и деновите кои следуваа, Кавадарци тогаш имаше само еден електронски медиум (тогашно Радио Кавадарци) и еден месечен печатен медиум, весникот “7 – Септември“, кој го правеа новинари и далеку беше од дневнополитички билтен. Нормално за тоа време, на таканареченото едноумие, и не беа идеални тие два медиуми, ама ете вредно е од денешна дистанца и да се спмнат и да се запамети, оти во време на калакурница од медиуми, на кои им се битни само профитерството и лажните вести и манипулација со конзументите, денес ете сме желни за квалитетен медиум. Патем и покрај тоа таканаречено едноумие, дневните весници тоа време имаа тираж од десетици и десетици илјади продадени примероци. Да не ги спомнувам неделниците, двонеделните изданија и месечниците. И да не се разбереме погрешно и да биде јасно. Авторот на овие редови и нема баш некое фино, носталгично размислување за тоа време. Напротив. Бевме ускратени за многу нешта, имавме едноумие, ама потоа дојдоа осумдесетите и велелепната музика и концерти. Девеесетите, за жал покажаа дека пред тоа имало многу лаги и тешка утопија, особено од желните за крв! 

П.С. Ова е предизборна колумна. Нема политика во неа, како ли само е предизборна?! Прочитајте ја одново. Инаку, како еден од оние кои се без доживотна политичка опција и својот глас на било кои избори го дава по сопствено убедување, во зависност во која посакувана квалитетна насока се движи градот и државата, годинава првпат се фатив себеси во размислување дали воопшто да излезам на денот на гласање. Оти ми се смачи да живеам во општество кое е константно (30 години) во (пред)изборна кампања. Го заслужува ли некој мојот глас на овие локални избори за неговите “желби, ѓоамити понуда и гола пропаганда“?! Еве го каде е 17 октомври 2021. До петок, 15 октомври, до 24 часот, аспирантите имаат шанса да ме убедат за која понуда да гласам, море да ме убедат дали воопшто да излезам да гласам. 

By

Марјан Т.

Бул. “Џон Ленон“ 3

Кавадарци