Блузирање (254-284)

(прва кавадаречка колумна)

“Јас сум дел од Навахо индијанците. Браќа и сестри ми се сите луѓе. И оние црвените на кои им ја земаа земјата и слободата и оние црните кои беа донесени да бидат робови и кои се ослободија и оние жолтите кои беа излагани за да градат железници и оние белите кои беа убивани од револверашите затоа што беа добри луѓе.“

Текс Вилер – стрип јунак

Како човек, кој на овој или оној начин и професионално и приватно (прашајте ми ја сопругата, жртва на мојата посветеност, ако не верувате) е посветен на културата и уметноста, чувствувам мал и ми се чини, оправдан страв – што после пандемијата со културата и уметноста. Овде зборувам и за Кавадарци и за Македонија, да се разбереме. Од едноставна причина, што нема настани од оваа област, што перцепцијата на културно конзумирање се сведува на некаква си квази онлајн презентација (со ретки исклучоци, кога онлајнот е можност и прилика), а во која масовноста на гледаност не се подразбира како фактор за квалитетот на културниот и уметничкиот производ. Основниот страв е дека, сепак, по ненормалното (никакво и празно) практикување култура и уметност во пандемиската состојба, ќе добиеме тотално банализирање на истите и ќе се вратиме на состојбите од времето на немиот филм – сакам кажам/не можам речам. Што сака да каже блузерот? Ништо посебно. Едноставно, за ситна пара нема квалитетна култура и уметност, случајни типови ќе почнат да ни се мотат по културните институции, по здруженијата кои се утепавме од нудење пристоен квалитет, галериите, музеите, театарските куќи и концертните сали и конечно турбо – фолк менталитетот ќе однесе победа над квалитетот и дај боже да грешам, ама во скоро време не очекува тотална узурпација на ситните партиски апаратчици со мала помош на политичките лепачи на плакати на сите институции кои се бават со култура и уметност. А некој го спомна Министерството за култура?! Не, ама нека го нека стое спомнато. Тотална културна и уметничка летаргија и баналност ни следува, доколку не се подразмисли троа која е вредноста на квалитетната култура и уметност и што тие значат за едно општество, за граѓаните, за нацијата. И после олеле, е па олеле уште сега. Оти конзументите на квалитетните културни и уметнички производи ќе ги има се помалку на било кој настан од овие области, затоа што и производите нема да бидат наменети за нив, туку за посетители кои едноставно платиле карта да “отепат“ време меѓу две паузи во нивниот и онака празен “културно-уметнички“ живот, одвреме-навреме исполнет со певаљки, кафански софри, казина и двочасовно пиење еспресо било каде и било кога. Особено и нарочито локално. Е па, чорба!

Оваа пролет, дури и во Кавадарци, дождовите ги расипаа секојдневните фини прошетки. Природата, велите, тоа го направила. Е не ебате, тате од оној свет пушта вода за освежување низ градската прашина. Тука некаде и нешто слично како дел од соседите кои воопшто не ги користат терасите, а ги мијат и потплакнуват шест пати во денот. Тие истите не и отвараат на чистачката која ја чисти зградата, да и наполнат една кофа вода, за да ним им биде чисто низ скалите и влезот на таа иста зграда. А и чевлите сеуште си ги соблекуваат на ќилимчето пред влезната врата од станот и цел ден им стојат заедно со старите прегазени чевли за до дуќанот. Јебига, секакви не има. А бе “иди бегај“. Особено оние кои се вселиле во зграда, а не помислиле дека не се сами во истата, та удри реновирање по цел ден, со нагласок на викенд деновите, па пушти тоа децата да играт фудбал во салонот, пушти тоа телевизорот до даска, пушти тоа тинејџерите да ропат до три сабајле, фрли тоа ѓубрето од терасата или џамот, заеби контејнери и слични мамци и тракатанци. Ма, идила!

И додека траат состојбите со коронавирусот, популарно наречен Ковид-19, табиетот излегува на видело. На пример, додека ги читате овие редови, блузерот е качен на покривот од зградата и помага во поставувањето на најновиот модел на 5Г антената. И што тука не е јасно. Господине Бил Гејтс, аман ела ваму и чипирај не, може така ќе ни дојде умот. Јебале вас теории на заговор, ситни души бе, морони. Додека луѓе умираат, вие грипот, та грипот. А бе лето иде, јебо вас грип! Ма, џабе читавте!

П.С. Мамо, ти се јавуам тебе и на тато да ви кажам дека станав астронаут. Татко ти вика нема, ќе бидиш политичар, ако не тоа, тоги ќе бидиш директор. Ама мамо, јас добив Нобелова награда за физика. Шо ми е гајле, оди прво у црква да запалиш свеќа и да одиш на чаршијата да прошеташ. И ој’ у дуќанчето да земиш пченица. Ама мамо... Нуму ти мене мамо! И остави тоа весникот, нели те срам! Ама мамо не е воа весник, книга е, за наука, а читам у вселенски услови! Ееее, за тоа ли те раснеме, ни таквите ги користеме за газот бришење, на к’рфија и закачуеме лифче по лифче.  Мамо ма, милион долари ме наградија... Е шо, да не не ти купи татко ти сладолед на чаршиата, да не беше ускратен у нешто... Говедо ниедно, иди си дома козите да и испасиш, види шо убава ограда туриле комшиите, нуму само умот у пар’те ти е. И да ојш на езер’то, да фаниш некоа риба, празник иде, шо ќе однесам у црквата. Мамо ма, ти се јавуам од вселенската станица! А бре дете, ти реку ја турат дрога у сокот, нее, ти мамо ја со другарите су! Нема виќе испаѓање! Мамо ма, пак не си ги испила апчињта. Оди у аптеката и не и купуј на приватно, ги има на рецепта, ќе ти и дадат тиа докторот шо ти и препишал, не некоа замена по препорака на комшиите... А ја мамо, со Илон Маск ќе одам да а запалам ракетата и да избегам шо подалеку од ваа галаксија! Ќе се вратам ти и тато каа ќе бијте поарни у умот!

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (253-283)

(прва кавадаречка колумна)

Блаже Конески (Небрегово, 19 декември 1921 – Скопје, 7 декември 1993)

“Себесоздавање “

Така, со заемни ситни притворства,

за да се покажеме,

сигурни дека ќе минеме неоткриени,

го градиме ние ден за ден,

дури со години,

подобриот дел од себеси.

Потоа како лута зима

неочекувано вистината доаѓа

и останува

да виси во воздух

уште малку,

призрачна,

таа наша лична зграда.

Урнат е нашиот привид.

Доцна

да се измислуваме наново.

Кога еден убав ден, некој хроничар ќе ги запише и претстави деновите на пандемија во Кавадарци, ќе се подразмисли и ќе напише четири романи со крими тематика. Ќе исфрли три книги со тажна поезија. И во деновите кои доаѓаат ќе можеме да се “бориме“ меѓу себе, кој бил во право, кој не. Денес, на празникот посветен на Кирил и Методиј, можеме само да си го гриземе јазикот, оти ниту еден од нас ниту пишува, ниту зборува на литературен македонски јазик. Патем, професори и наставници по мајчин јазик, нешто ги нема или баш им е гајле како тоа нивните ученици се изразуваат. Да, знам неколкумина добри и доблесни професори и наставници, тераат со чиста совест настава, патем прават по некоја театарска претстава, па и се посветуваат на учениците поддржувајќи го нивниот литературен талент, ама грото никаде ги нема. Или се можеби начукани во некоја викендичка во околината на Кавадарци, па “вртат“ скара и им ја подаваат пијачката на брачниот партнер. Тука некаде ќе да се.

Пишував пред години наназад, на ова парче виртуелна слободна територија неречена “Блузирање“ за моите четири кавадаречки адреси. Овојпат само потсетување: “Борис Кидрич“, “Илинденска“, “Индустриска“ и “Едвард Кардељ“ (денес “Никола Минчев“). Да можев или да имав храброст (кој ќе го знае), ќе живеев и на четири различни страни на светот. Оти различноста е благодет. Богатство е да познаваш луѓе од мал милион народи низ светот, не па да познаваш “човеци“ од различни маала. И да, живеењето на четири кавадаречки адреси се моето лично богатство и доблест. Се гордеам на тоа.

А што се однесува до полицискиот час и продолжените (затворени) викенди, тоа би му дошло по дефиниција - затоа што така заслуживме. Непочитувањето на полицискиот час од разно – разни самобендисани морончиња е само дополнување на дефиницијата за нас како народ и граѓанство. Во суштина непочитувањето на полицискиот час е непочитување на законот – енде. Храбри сме за по дома, а надвор од државата коските ни се тресат нуму да ја згрешиме. А бе каков си по дома, таков си и во “јабана“. Некултурен, ситен по вокација, клошар по дефиниција, плашливец во суштина. Џабе го вееш антимакедонското знаме со сонцето од Вергина, кога истото, како и кубурата ти стое за зорт, за аман. Патем таму во јабана почитуваш закон, оти ако не го правиш тоа ќе леташ како партал и крај за тебе следен пат да заминеш некаде. А ако седиш дома или си папучар по дефиниција или си екстремно заљубен во твојата куќа која, патем, ти ја оставил тато или дедо во наследство.

И денес, кога цел град е своевиден паркинг простор се судруваме со ординарна сообраќајна некултура, која никој од тие што земаат плата за тоа – не ја санкционираат. За сообраќајната некултура низ градот можат да се напишат есеи за нобелова награда, ама ете, ако не друго, не се санкционирани ниту паркираните возила на забранети места, (на пешачки, на тротоари, на забранети места по улици и булевари), “пајакот“ е на заслужен одмор, заслужен жими таквото.

За функционирањето на културата и уметноста во време на корона ќе зборуваме во некое друго време, оти културата и уметноста воопшто не функционират. Така да, следното наше дружење ќе биде посветено токму на – културата и уметноста во време на коронавирусот и испуштените шанси и прилики.

Инаку, иако сум роден во месец март, Јуни е мојот месец, месец на животни и градски херои. Токму во јуни, родени се неколку славни личности во мојот живот. Нивната скромност и тишина не значи дека не знаат да бидат бучни и правични. Охохо, колку ли само знаат да бидат бучни во време кога има неправда и колку ли само знаат да се радуваат кога нивните луѓе имаат трошка среќни моменти. Од први јуни кога се родени двајца важни, та преважни типови во мојот живот, мојот покоен брат Петре и мојот супер другар Пецо, па преку осми јуни и денот на раѓање на мојот доживотен сопатник и соборец Билјана Соколова и дванаесетиот ден од месец јуни и роденденот на мојата сестра Надица, меѓу другите де.

П.С. И не можам да издржам, та уште еднаш да не ја спомнам културата и уметноста. А приказната не е стара, туку од пред две – три години и вика вака: Кога културата и уметноста низ годините наназад имаше (историска шанса и) само еден вистински образован и писмен Министер, адекватен на тоа место за првпат во историјата на самостојна Македонија, од политички причини сменет, освен ретки, секоја им чест, никој не се побуни и денес ја имаме ситуацијата да културата и уметноста ни умираат. Денес истите кои молчеа (и се ситеа) го бараат назад, ама некои нешта не се враќат никогаш, ни под разно. Денес тие истите како културно уметнички (?!) работници и демек творци, се препелкаат во калта на нивната алчност и самобендисаност. И ми оди на ум дека не тивко, туку гласно умираат, офкат, се препелкат, умират без стратегија, која пред три години на тацна им беше дадена ебати тоа мороните. Ситните души, за ситни пари го продадоа и ударија неповратен печат на врниот квалитет и креативност, мислејќи (и работејќи на тоа) дека професионалците, врвните професионалци ќе останат сами.  Арно ама, не ќе да е така. Еве не, тука сме, има и утре. Да сме живи и здрави, да се сретнеме наскоро, па да поразговараме. Или па не?! А и зошто би разговарале побогу?!

By

Марјан Т,

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (252-282)

(прва кавадаречка колумна)

Ian Kevin Curtis (15 Јули 1956 – 18 Мај 1980)

Ништо не бива без реална критика и критичари. Ги има ли кај нас?! Не бе, нема ништо такво. Кој овде би искритикувал нешто безвредно, зарем да се замери со авторот?! Зарем некој ќе се осмели овде да критикува советник, пратеник, градоначалник, директор, автор на книга, претседател на Влада, министер, уметничко дело, концерт, религија, албум, сообраќајна некултура и сл. Овде сите претходно спомнати мислат дека се заштитени со закон, ко’ мечки и волци по македонските планини. А во суштина, кога би биле нормално општество, коските треба да им се тресат, оти ако не друго, на тие извикани избори се избрани токму од граѓанството кое ги има сите права да покаже со прст и да рече – ова не го бива! Да не зборуваме за професионалците во својата област чија професионалност дозволува да се згреши, па да се извинат за грешката, па да се поправат и да тргнат напред. Низ нормалниот свет по премиерата на било кој настан, дали е тоа политичка програма, театарска претстава, книга или нов брендиран производ, најголемиот стрес е што ќе кажат професионалните критичари два часа по премиерното претставување. Овде?! За што тоа всушност зборуваме?! Овде професионалците се несебично, со консензус – отфрлени. Е па, ако така сакате – така и нека биде. Ретките кои се осмелуваат да го направат чекорот кон нормално општествено битисување, овде се маргинализирани, навредени, отфрлени. Овде царува безгрижноста во стилот – сите за се не бива. Така да, џабе везеш блузеру.

Инаку накратко - ништо не бива без култура и уметност. Велите не е така, само леб да има. А бе волку леб се нема изедено ниту во најсиромашните времиња кои го зафатиле ова поднебје. Немам поим зошто пак толку му се втиливте да го докусурите квасецот во државата, ама ете нит’ за пишии ве бива, нит’ за домашна пита, па и во ова време – невреме се утепавте од порачки на готови јадења (пици, пити, пилешки прсти, овали со којзнае што внатре и останата традиционална македонска храна). Да, без култура и уметност ништо не бива. Ако не се во живо, тртни му ги на тие театарски претстави, концерти, промоции и изложби, оти без комуникација со публиката, се се сведува на “Али Експрес“ култура и уметност. Интернетот е Бог на денешницата, ама совршенството и благодетот, врвот на културата и уметноста се љубителите на истите. Без нивниот фитбек, за никаде сме. Оти, додека е човек жив и ужива во креативноста, во творештвото, до тогаш и ќе постоиме. Не само како народ, туку особено како луѓе. Пластиката и онака служи само како пакување, друга реална намена и нема.

И ете, додека си поигравте кур - ташак со македонскиот јазик (патриоти ѓоамити низаедни и погани) еве не кај и натаму си пишуваме на македонски јазик. Ете ме, од Кавадарци сум, па не пишувам на дијалект, (уфрлувам тука – таму по некој збор ради читателски ефект) затоа што основата на еден народ е јазикот, ама патриотизмот не се сведува само на говорењето, туку и особено на тоа што се говори. Култура и уметност?!

И да скратам. Во ова време – невреме, не плукајте по соседите, народите не се криви, маме му на политичарите кои случајно се нашле на чело на едикојаси  држава. Особено за самобендисаните. Денес овој народ ви е пријател, утре не чини, другиот го бива. Размислете чии игри ги играте, кој тоа манипулира со вас или едноставно се водите по вашите ситни интереси, моментот ви е битен, а по него друг момент и ваши поинакви размислувања, не дека претходните ви биле океј, ама ете вас нека ве биде, ние ќе се снајдиме.

И така стигнавме до денешниот момент. А тој трае 30 години. 30 години сме во константна изборна кампања, е па доста е. Одморите не малку да ви ибам тоа неписмените гилиптери политички! Дајте тоа изборите и да завршиме со вас!

П.С И додека светот се обидува да се врати во нормала (макар било тоа некоја нова нормала) овде распиштолени, газиме по препораките на здравствените работници, се котоперчиме без маски, агресивни сме спрема тие кои што почитуваат социјална дистанца и мерки, се тискаме преку ред во маркети, аптеки и сл. Да, имајте убав ден и чувајте се и не ги мразите оние кои се грижат за вас, немојте да сте себични, оти на пример здравствените работници се 24 часа на работа, 24 часа се во константна опасност по сопствениот живот, само за да се зачува еден човечки живот повеќе. И да, последен момент е да не ја испуштиме шансата која ни е дадена – да излеземе од ова време – невреме. А како? Ами со ум! И без теории на заговор ќе ве молам. Или толку ви сече. А?!

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци

Блузирање (251-281)

(прва кавадаречка колумна)

“Оние кои се плашат – подолго живеат“ (Даниел Дефо, “Дневник на годината на чумата“, 1722 година)

Во време на принудна изолација, не од што се сака, туку од што се мора, се случува тотална социјална дезориентација и деновите кои доаѓаат нема да имаат речиси никаква врска со деновите кои ги оставивме зад нас, а кои во иднина ќе бидат запишани како денови пред коронавирусот/Ковид 19. Многумина нема да се согласат, ама некои основни перцепции за социјалното живеење во нашето општество се дефинитивно променети.

Минатиот викенд беше 1 мај, празник чии почетоци се влечат далеку во минатото и немат никаква врска со денешните чествувања на истиот. Со оглед на тоа што празникот е во чест на работничките права, со децении не можам да ги поврзам работниците чии примања се на прагот на преживување со ждерењето и локањето во таа чест низ излетничките места, викендиците и рестораните. Нели, пикник може да се тера секој викенд, одење во ресторан секој ден, а 1 мај и нема некоја блиска врска со празнењето на маркетите и касапниците од продуктите и чаламењето низ рестораните. Особено што главните славеници на празникот и не се работници, туку луѓе кои и онака ќе си го истераат проширениот викенд без никаков проблем по џебот. Па дури и во време на корона.

Деновиве се изначитавме и изнаслушавме разно – разни писанија и говори по повод разни датуми во историјата, за Гоце Делчев, за Тито, за македонскиот јазик, за тоа како е да се биде Македонец или па не, се мудра до мудра мисла од тоа интелектуалците кои завршија факултети и докторираа по социјалните мрежи. И кога ќе му ја спомнеш онаа хермафродитската побегуља и појава која избега како последниот гилиптер во Будимпешта со нашите пари, веднаш ти вртат тема и те прогласуваат за предавник, изрод, кодош. А тој истиот со својата булумента пајташи направи страотен удар врз македонскиот идентитет, јазик, историја и државност. Ебати античкиот морон и стиропор градител! И сеуште околу остатоците на “Скопје 2014“ се влечат античките војници низ секојдневието, сосе од збор до збор наученото по тоа школите на социјалните мрежи. Море и тоа храброста им е за по социјалните мрежи, затворени дома, зачмаени на пропаднатиот седмосед и додека глумат патриоти сонуваат за одмор на море кај јужниот сосед. По можност на рати и собата да има тераса за пијанка и да е блиску до некој ефтин маркет. Клима не е задолжителна. Само да помине корона периодот во кој не веруваат и тресат глупости и шират теории на заговор – ете ги фотографирани на плажите кај тој истиот јужен сосед кој го мразат од дното на ФБ профилот.

За Кавадарци ми беше зборот. Доколку ги читавте претходните изданија на ова парче самобендисано наречено Прва кавадаречка колумна (сеуште единствена кавадаречка колумна во континуитет, нели), знаете дека поставив и директно и меѓу редови прашања на кои никогаш нема да се добие одговор. Во сета несреќа, мала доза на среќа е и малиот број на заболени од коронавирусот во Кавадарци. Немам одговор на што се должи тоа, ама на арно нека е. Да, дел од одговорите може да се најдат во дисциплината на поголемиот број од граѓаните, на ефектното работење на ЈП “Комуналец“ (секоја чест) кој градот го држеше и покрај вонредната состојба во исклучително чиста комунална состојба, дел од одговорите може да се најдат во 24 часовната работа на здравствените работници во кавадаречката Болница, во навременото спроведување на мерките од страна на Локалната самоуправа, а најмногу во општествената одговорност на поголемиот дел од граѓаните кои чувајќи се себеси, го чуваа и градот.

Арно ама, лаички гледано, некои нешта и не беа во најдобар ред. Особено “привилегираните“ со дозволи за движење во време на полициски час. Секоја чест на оние кои ради економски/службени/земјоделски причини мораа да ги имат. Зборувам за недокваканите кои дозволите си ги користеа арогантно, без трошка совест, да си ги одведат семејствата на излет, по гости, како да оние кои без некаква си дозвола немаат семејства, немаат деца, немаат родители над 67 години, како да тие не беа затворени во најдолгите часови на првиот полициски час во историјата на Македонија. Денес гледам, иако не сме на крајот од пандемиската состојба, дека полицискиот час бил неминовен. Оти такви какви што сме ќе испоцркавме, не само од коронавирусот, туку и од недостатокот на општа граѓанска хигиена. Како мала дигресија би му дошло сведоштвото на авторот на овие редови (по учеството во дезинфекцијата на зградите во градот) за хигиената по влезовите на поголемиот број од зградите во Кавадарци. Неверојатна неодговорност за просторот кој е дел од секојдневното живеење – нечистотија, некаде собрана со години наназад. Чест на исклучоците.

И што имаме денес? Денес имаме период пред конечно попуштање на мерките и препораките на територијата на целата држава, со предупредување од стручните, пред се медицинските лица дека некои од мерките мора и натаму превентивно да се спроведуваат. Пред се носењето заштитни маски и миењето раце. За миењето раце незнам, тоа секој за себе нека си мисли, бидејќи е дел од општата култура и воспитание за лична хигиена, ама маските ако мора да се носат, нека се носат. А не да се чуваат по џебовите (?!) за да ни послужат само за влегување во маркет, аптека, институција, каде нема влез без заштитна маска. Арно ама, сведочиме за “храброста“ на многумина во стилот – они мене ќе ми кажуват. И тоа го прават и дома и низ градот и на работно место. Ќе ги казнат? Па нека ги казнат. Општествената одговорност и солидарност се дел од предусловите за нормална држава и одговорно и слободно граѓанство. Не мислејќи на своето здравје, загрозуваш се околу себе. Колку и да звучи банално – до догледно време најверојатно и така ќе биде. Всушност, многу одговори ќе добиеме деновиве по масовното скрининг тестирање на вирусот, вирус  кој многумина и не ги направи поинакви луѓе. Денес се малку повеќе себични, надмени и неодговорни. Нека ги?! Не, борете се против нив, оти немат намера да се променат и станат одговорни, мизеријата од луѓе ќе си остане тоа и во периодот кој следува. 5Г?! На нив делувал и пред воопшто да биде измислен!

П.С. Деновиве од печат излезе новата поетска книга на кавадаречката поетеса Цветанка Колева. Конечно. Носи наслов “Ти, моја, безмилосна една“, а е издание на една од најинвентивните македонски издавачки куќи “Или – Или“. Частам пиво за тој кој конечно ја “натера“ да исфрли нова збирка поетски сладострасници. Нека и е честито и да се израдуваме и изнадружиме на промоцијата на книгата.

By

Марјан Т.

Бул.“Џон Ленон“ 3

Кавадарци